انواع آجر و روش های اجرایی

توضیحات

انواع آجر و روش های اجرایی

جزوات فنی مهندسی

آجر فرآوردهای ساختمانی است که درگونه های رسی، شیلی و شیستی، مارنی، ماسه آهکی، بتنی و شکل های گوناگون تولید میشود، و عمدتاًدردیوارچینی، نماسازی وکرسی چینـی،کـفسـازی وکـف پوشـی بـه کـار میرود. بلوک سفالی توخالی با خاک رس، لای و ماسه، بدون افزودنی یا با افزودنی (مانند مواد حباب سـاز) شکل دهی و پخته میشود.

آجر رسی سبک بـا سـوراخ هـای قـائم عمـدتاً در بنـایی بـرای سـاختن دیوارهای داخلی و خارجی باربر و غیرباربر استفاده میشود. آجر سبک غیرباربر با سوراخ های افقـی (آجر تیغه ای) و پنل آجری رسی سبک غیرباربر با سوراخ های افقی برای دیوارچینی غیرباربر و دیوار داخلی کاربرد دارند.

دسته بندی
آجر برحسب مواد خام استفاده شده در ساخت آن، به انواع زیر تقسیم میشود:

آجر رسی، شیلی، شیستی و مارنی: آجری که از پخت خشت خام رسـی و یـا از پخـت خشت تهیه شده ازمخلوط مرطوب فشرده شده شیل و شیست و مـارن (روش پرسـی) و در هـر دو حالت، در دمای حدود 1000 درجه سلسیوس به دست می آید.

براساس استاندارد ملی ایران شماره 7 ایران، آجرهای رسـی سـاختمانی برحسـب نـوع مصـرف بـه گروه های آجر توکار، آجر نما و آجر با مقاومت بالا تقسیم میشوند:
آجر توکار:

آجری که برای کارهای عمومی ساختمان مناسـب اسـت. ایـن آجرهـا، برحسـب محـل مصرف، به دو نوع باربر و غیرباربر تقسیم و هرکدام نیـز بـه دو دسـته تـوپر و سـوراخ دار رده بنـدی میشود.
آجر نما:

آجری که بدون نیاز به اندودکاری یا پوششهای دیگر، مستقیماً برای نماسازی بـه مصـرف میرسد. این آجر دو نوع متعارف و پلاکی دارد. آجرهای نمای متعارف و پلاکی به دو دسته تـوپر و سوراخ دار و هرکدام، برحسب مقاومت فشاری، به دو درجه 1 و 2 تقسیم میشوند.
آجر با مقاومت بالا:

آجری با جسم متراکم و پرمقاومت که عمدتا برای ساخت اعضای باربر مناسـب است.

این نوع آجر به دو دسته توپر و سوراخدار و هرکدام، برحسب مقاومت فشاری، به دو درجـه 1 و 2 تقسیم میشود.

آجر سبک:

آجری که از رس، لوم یا مواد رسی، با افزودنـی هـا (مـواد هـوازا) یـا بـدون آنهـا قالب گیری و پخته میشود. چگالی ظاهری این آجرها نباید بیشتر از 1000 کیلوگرم بر متر مکعب باشد.
مواد افزودنی نیز نباید در درازمدت، اثر مخرب بر خواص آجرهـا داشـته باشـند. چنانچـه افزودنـی هـای تخلخل زا مانند خاک اره، فوم پلیاستایرن، باطله زغالشویی و سنگ آهک به مواد اولیـه آجرپـزی اضـافه
شود، با افزایش حجم فضاهای خالی، وزن آجر کم و در نتیجه جرم ساختمان کاسته میشود. با کـاهش جرم ساختمان مقاومت آن در برابر زلزله زیاد میگردد. علاوه بر این سبک سازی آجر خواص مشخصـی
از جمله کاهش ضریب هدایت حرارتی و در نهایت صرفه جویی در مصرف انرژی پدیـد مـیآورد. مزیـت دیگر آجرهای سبک کاهش وزن جابجایی و بنابراین هزینه های کمتر حمل و نقل است.
 آجر ماسه آهکی:

آجری که از مخلوط ماسه سیلیسی یا سـیلیکاتی (یـا سـنگ خردشـده یـا مخلوطی از این دو) و آهک، در بخار آب و گرما تولید میشود. خاکستر بادی، سرباره کوره آهن گدازی و بـه طورکلی ضایعات صنعتی مناسب برای تهیه این نوع آجرها به کار میروند. آجرهای ماسه آهکی معمولاً بـه صورت توپر و سوراخ دار به ابعاد آجر رسی، یا مضاربی از آن ساخته میشوند و برحسـب مقاومـت فشـاری دسته بندی میشوند. آجر ماسه آهکی به رنگ خاکستری است و با افزودن مواد رنگی میتوان انـواع رنگـی آن را نیز تولید و در نمای ساختمان از آن استفاده کرد.

آجر بتنی:

نوعی بلوک سیمانی توپر که از سیمان پرتلند، سنگدانه های معدنی مناسب و آب تهیه میشود. برای بهره گیری از کاربرد ویژه آن از افزودنی های مناسب استفاده مـیشـود. ایـن نوع آجرها، برحسب مقاومت فشاری و جذب آب، در دیوارهای خـارجی و مصـارف عمـومی کـاربرد دارند. از این نوع آجرهادرداخل و خارج ساختمان وهمچنین بهعنوان کفپوش نیزاستفاده میشود.
طبق استاندارد ملی ایران شماره 19481 مقاومت در برابر سایش آجر بایـد در سـه رده A1 ،A2 و A3 به ترتیب با حداکثر مقدار ساییده شده 2100 ،1100 و 450 میلیمترمکعب باشد.
بلوک های سفالی توخالی به دو دسته اصلی تقسیم میشود:

بلوک سفالی سقفی: برای پر کردن بین تیرچه ها

بلوک سفالی دیواری یا آجر رسی سبک. این آجرها بر سه نوع است:
الف- آجر رسی سبک باربر و غیرباربر، با سوراخ های قائم: آجری با سوراخ های عمود بر سطح بسـتر.
باید مطابق با استاندارد ملی ایران شماره 7121 تعیین رده چگالی و مقاومت فشاری بلوک هـای سفالی دیواری با سوراخ های قائم انجام گیرد.
ب- آجر رسی سبک غیرباربر با سوراخ های افقی: آجری با سوراخ های بـه مـوازات سـطح بسـتر، بـا ارتفاع اسمی کمتر از عرض اسمی.
پ- پنل آجری رسی سبک غیرباربر با سوراخ های افقی: آجری با سوراخ های به موازات سطح بسـتر، با ارتفاع اسمی بیشتر از ضخامت اسمی، بدون الگوی مشخص سوراخ.

آجرهای رسی، مارنی و شیلی و شیستی باید دارای ویژگی های زیر باشد:
کاملاً پخته، یکنواخت و سخت باشند. رواداریهای ابعادی، ویژگی هـای ظـاهری، مقاومـت فشـاری، میزان جذب آب، میزان یون های محلول و دیگر مشخصات آنها، برحسب نوع، باید با استاندارد ملـی
ایران شماره 7 تطبیق کند.
مصرف آجرهای کهنه کاملاً تمیز درصـورت داشـتن ویژگـی هـای اسـتاندارد مـانعی ندارد، ولی بهتر است همراه با آجرهای نو و در پشت کار از آنها استفاده شود.
استفاده از تکه آجر، شامل سه قد (سه چهارم آجر)، نیمه (یـک دوم آجـر)، چـارک (یک چهارم آجر) و کلوک (پاره آجر)، در بخش های درونی و پشت کار و در جاهایی که مصرف آجر درست (کامل) مقدور نیست، مجاز است. استفاده از آجرهای ترکدار، کج و معوج، گود و برجسته، که انحنای گودی و برجستگی آنها از 5 میلیمتر تجاوز نکند، بدون اشکال است، مشروط بر این که تعداد آنها از 20 درصد کل آجرهـا
تجاوز نکند. مصرف آجرهای نما که دارای آلوئک یا ترک جزیی است، تنها در پشـت کـار مجـاز است.
آجرهای ماسه آهکی باید دارای ویژگی های زیر باشد:
ظاهر آنها تمیز، یکنواخت و از ترک و مواد خارجی عاری باشد. استفاده از آجرهای ماسـه آهکـی در جاهایی که خطر یخ زدگی وجود دارد، به شرطی مجاز است که پس از آزمایش یخبندان

(قـراردادن در معرض 50 دوره یخ زدن و آب شدن)، کاهش مقاومت فشاری آنهـا کمتـر از 20 درصـد باشـد. جذب آب آجرهای ماسه آهکی مورد استفاده در بخش های بیرونی ساختمان نباید از آن مقـدار کـه
تولیدکننده اعلام کرده است، بیشتر باشد. ویژگی های آجرهای بتنی که در یک یا چند وجه در معرض شرایط محیطی هستند در استاندارد ملی ایران شماره 16211 ارائه گردیده است.
ویژگی های آجر مارنی در استاندارد ملی ایران شماره 14507 ذکر شده است. ویژگی های آجرهای ضداسید (مقاوم در برابر اسید) باید منطبق بـر اسـتاندارد ملـی ایران شماره 14498 باشد.
ویژگی های آجر رسی مورد مصرف در کف در استاندارد ملی ایـران شـماره 19481 ارائه شده است. مشخصات کف فرش آجری از خاک رس، شیل یا ترکیب ایـن دو مـاده بـرای معـابر صنعتی در استاندارد ملی ایران شماره 16221 بیان شده است.ویژگی های آجر مجمر برای شومینه در استاندارد ملی ایـران شـماره 18886 ارائـه شده است.
آجر رسی سبک دارای چگالی ظـاهری خشـک کمتـر از 1000 کیلـوگرم بـر متـر مکعب و شکل مکعب مستطیل است.
بلوک سفالی دیواری باربر و غیرباربر، با سوراخ هـای قـائم، بایـد الزامـات رواداری و ابعاد، پیکربندی، چگالی، مقاومت فشاری و سایر ضوابط عملکردی و دوام منـدرج در اسـتانداردهای ملی ایران شماره 7121 را برآورده سازد. همچنین آجر رسی سبک غیرباربر، با سوراخ های افقـی، و پنل آجری رسی سبک غیرباربر، با سوراخ های افقی، باید بـا الزامـات اسـتاندارد ملـی ایـران شـماره 7122 شامل رواداری ها، شکل، مقاومت فشاری، مقاومت خمشی، مقدار ترکیبـات منبسـط شـونده، میزان نمک ها مضر همچون سولفات منیزیم و سایر ضوابط منـدرج در اسـتاندارد مـذکور مطابقـت داشته باشند.
ویژگی های بلوک های سفالی سقفی مـورد اسـتفاده در سـقفهـای تیرچـه بلـوک شامل، رواداری های ابعادی، حداقل بار شکست، حداکثر درصد جذب آب، حداکثر میزان یـون هـای
محلول باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره 2-2909 باشد.

آزمایش های استاندارد:

آجررسی: آزمایش های شیمیایی و فیزیکی این آجر باید بـر اسـاس اسـتاندارد ملـی ایران شماره 7 انجام شود. ایـن آزمـایش هـا عبـارت اسـت از: انـدازه گیـری ابعـاد، تحـدب و تقعـر، اندازه گیری مقاومت فشاری، اندازه گیری جذب آب، تعیین املاح محلول، انـدازه گیـری مقاومـت در برابر یخبندان.
آجر ماسـه آهکـی: آزمـایش هـای شـیمیایی و فیزیکـی ایـن آجـر بایـد بـر اسـاس استانداردهای معتبر صورت پذیرد. این آزمایش ها عبـارت اسـت از: تعیـین ابعـاد، رواداری و شـکل، تحدب و تقعر، اندازه گیری وزن مخصوص، اندازه گیری مقاومت فشاری، اندازه گیری مقاومت خمشی، اندازه گیری جذب آب، اندازه گیری مقاومت در برابر یخبندان، جمع شدگی ناشی از خشک شدن.
آجر بتنی: آزمایش های شیمیایی و فیزیکی این آجـر بایـد براسـاس اسـتانداردهای معتبر انجام شود. این آزمایش ها عبارت است از: تعیین ابعاد و رواداری، اندازه گیری مقاومت فشاری، اندازه گیری جذب آب، اندازه گیری جمع شدگی خشک خطی.
آجر ضداسید (مقاوم در برابر اسید): آزمـایش هـای شـیمیایی و فیزیکـی ایـن آجـر براساس استاندارد ملی ایران شماره 14498 انجام میشود. آزمون ها شـامل ویژگـی هـای هندسـی، مقاومت فشاری، جذب آب، یخ زدگی و مقاومت در برابر اسید میباشند.

آزمایش های لازم بر روی بلوک های سفالی شامل تعیین طـول و عـرض و ارتفـاع و اندازه سوراخ ها، دیواره ها و جدارها، چگالی ظـاهری بلـوک، چگـالی ظـاهری بدنـه بلـوک، مقاومـت فشاری، میزان مواد منبسط شونده و نمک های قابل حل در آب هستند.
ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
در فرآیند آجرکاری در ساختمان، برای حفظ محیط زیست در عملیات کارگاهی ماننـد اندازه کردن، برش، ساب حداقل دورریز انجام شود. توصیه میشود، برای کاهش دورریز، از آجرهـای نیمه و سه چهارم تولید شده در کارخانه استفاده شود. بریدن آجر در کارگاه ساختمانی باعث آلودگی هوا مـیشـود. لازم اسـت در ایـن مـورد تمهیدات لازم در نظر گرفته شود.
استفاده از بلـوک هـای دارای خـواص مناسـب عـایقکـاری حرارتـی نقـش مهمـی در صرفه جویی در مصرف سوخت های فسیلی دارد و در کاهش آلودگی محیط زیست نیـز مـؤثر اسـت.

استفاده از مواد سوختنی در خاک موجب صرفه جویی قابل ملاحظه ای در مصرف انرژی هنگام پخت میشود. نظر به محدودیت ذخایر خاک رس مناسب، برای تولید آجر و سفال، باید تا حد امکـان
از مصرف بیرویه این ذخایر جلوگیری کرد، لذا باید با به کارگیری روشهای صحیح تولید، حمـل و استفاده، مانع از اتلاف و دورریز مصالح گردید.

سازگاری 
از مصرف آب شور برای شستن اجزای آجرهـای چیـده شـده بـا مـلات سـیمانی بایـد خودداری شود. از پاشیدن گچ بر روی اجزای آجری که با ملات سیمانی چیده شده است، بـه خصـوص
در مناطق مرطوب، باید خودداری شود. هنگام اجرای ساختمان، از قرار دادن مستقیم مصالحی کـه در برابـر رطوبـت فسـادپذیرند (مانند چوب) بر روی آجر باید خودداری شود.
ترکیبات شیمیایی سایر مصالح معمولا تاثیر نامطلوب بر مشخصات بلوک هـای سـفالی ندارد. همچنین بلوک های سفالی نیز اثر نامطلوبی بر خواص سایر مصالح نمیگذارند.
 بسته بندی، حمل و نگهداری
آجرهای با مقاومت بالا و نما باید روی پالت چوبی و با پوشش نایلونی بسته بندی شوند. بارگیری، حمل و باراندازی انواع آجر باید با دقت انجام شود، تا ضایعات آنها به حـداقل ممکن برسد، به ویژه در هنگام حمل و نقل لازم است تمهیـدات کـافی بـرای بسـته بنـدی و نحـوه چیدن آجرها انجام گیرد.
انواع آجرها را باید در محل تمیز و سرپوشیده به طور جدا از هم دسته بندی کرد و آنها را از خاک، مواد مضر، رطوبت و یخ و برف دور نگه داشت.
برای جلوگیری از شکستن و اتلاف بلوکها در حمل و نقل، باید از پالت استفاده شـود. هنگام حمل بلوک ها، باید تمهیداتی به کار برد تا احتمال شکستن و ضایع شدن آنهـا بـه کمتـرین حد ممکن برسد.
برای کنترل کیفیت بلوک های سفالی لازم است بر روی یکی از سطوح راسته آنهـا، یـا بر روی بسته بندی، یا برچسب مطابق استاندارد ویژگی فرآورده نشانه گذاری شود.

انواع آجر براساس کیفیت

آجر درجه یک

• مقاومت خوبی در مقابل خراشیدن با ناخن دارد.
• بدون هیچ گونه شن، سنگریزه، یا مواد ارگانیک می باشد.
• به خوبی پخته شده اند.
• درصد جذب آب آجرهای درجه یک، کمتر از ۱۰% است.
• مقاومت فشاری این اجرها حداقل kg/cm۲۲۴۵ و حداکثر kg/cm۲۲۸۰ است.
• همگن هستند و بافت منظمی دارند.
• همه آن ها، هم شکل و هم اندازه هستند.
• سایز این آجرها استاندارد است.
• دارای رنگ زرد یا قرمز یکدست می باشند.
•  شوره زدگی و گل آهک در سطح آن وجود ندارد.
• هنگامی که به آن، با آجری از جنس خودش یا با چکش ضربه بزنید، باید صدایی شبیه سرامیک بدهد.
• برای ساختمان هایی با طول عمر بالای ۱۰۰ سال یا دارای شرایط جوی بد، مناسب می باشد.

آجر درجه دو

• سایز این آجرها نیز مانند آجرهای درجه یک، استاندارد می باشد.
• رنگ آن زرد یا قرمز یک شکل است.
• تقریبا به خوبی پخته شده است.
• شکل منظمی دارد.
• جذب آب آن محسوس نیست.
• درصد جذب آب آن بیشتر از ۱۰% ولی کمتر از ۱۵% است.
• مقاومت فشاری آن در حدود kg/cm۲ ۱۵۴ تا kg/cm۲ ۱۷۵ می باشد.
• سطح آن در برابر خراشیدگی با ناخن مقاومت خوبی دارد.
• در ساختمان هایی با طول عمر پایین که طول عمر آن بیش از ۱۵ نیست، مناسب می باشد.

آجر درجه سه

• شکل و سایز یکسان و منظمی ندارد.
• رنگ آن قرمز کم رنگ است.
• مقاومت فشاری آن بین kg/cm۲ ۱۰۵ تا kg/cm۲ ۱۴۰ است.
• درصد جذب آب این آجرها بیش از ۱۵% است.
• بافت همگنی ندارد.
• وقتی بهم برخورد می کنند صدای بم و خامی می دهند.
• اگر با ناخن سطح آن را خراش دهید، اثر آن می ماند.
• به خوبی حرارت ندیده و خوب پخته نشده است.

آجرها بجز دسته بندی از لحاظ کیفیت و نوع متریال بکار رفته در آن، دسته بندی های دیگری نیز دارند. دسته بندی از لحاظ محل استفاده، که به آجرهای توکار و آجر نما تقسیم بندی می شود. دسته بندی از لحاظ نوع کاربرد، که به آجر معمولی، آجر مهندسی و آجر نما تقسیم می شود و دسته بندی از لحاظ شکل که به آجر هره، آجر مجوف و آجر پخ تقسیم می شود.