راهنمای کاربردی دستورالعمل بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌های موجود ساختمان‌های بنایی

توضیحات

راهنمای کاربردی دستورالعمل بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌های موجود ساختمان‌های بنایی

Applicable Instruction for Seismic Rehabilitation of Existing Buildings Masonry Buildings

هدف از شناخت وضع موجود ساختمان، گردآوری اطلاعات لازم برای مدل سازی، تحلیل و ارزیابی رفتار لرزهای ساختمان اسـت. این کار میتواند با دقت های متفاوت و صرف زمان و هزینه متناسب صورت گیرد. بدین ترتیب انجام مطالعات شناخت وضـع موجـود در سطوح متفاوت، بر اساس گسترهی اطلاعاتی که جمع آوری می شوند، امکان پذیر خواهد بود. این سطوح به ترتیب افـزایش دقـت و
گستره، به سطح اطلاعات حداقل، سطح اطلاعات متعارف و سطح اطلاعات جامع موسوم هستند. تعاریف این سطوح اطلاعات در بند6-2-2دستورالعمل ارایه شده است. در این مجموعه، منظور از “دستورالعمل“، نشریه ی شماره 360سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور با عنوان “دستورالعمل بهسازی لرزه ای ساختمان های موجود” است.
–مراحل شناخت وضع موجود
مطالعات شناخت وضع موجود ساختمان بنایی در سه مرحله انجام می گیرد:
1-بازدید از محل و آشنایی اولیه با ساختمان؛
2-جمعآوری مدارک فنی و اطلاعات کلی ساختمان؛
3-بازرسی وضعیت موجود، شناسایی مشخصات مصالح و آزمایش ها.
-بازدید از محل و آشنایی اولیه با ساختمان مورد بررسی
در این بازدید به موارد زیر و موارد مشابه باید دقت کرد:
1-وضعیت ظاهری ساختمان معماری، سازه، تاسیسات و …
2-کیفیت نگهداری از ساختمان در طول بهره برداری؛
3-محدودیت های انجام عملیات بهسازی در ساختمان؛
4-وضعیت ابنیه ی مجاور از نظر کیفی، فاصله، اتصال احتمالی به ساختمان مربوط و اثر آنها روی ساختمان موردنظر؛
5-موانعی که ساختمان های مجاور می توانند در راه انجام عملیات بهسازی ایجاد کنند؛
6-وضعیت زمین اطراف ساختمان از نظر جنس و آب های زیرزمینـی بـا توجـه بـه سـوابق قابـل مشـاهده ی محلـی ماننـد گودبرداری های اطراف؛
7-وضعیت شیب زمین و وجود شیروانی و امکان زمین لغزش.
در نتیجه ی این بازدید برآورد کلی در مورد میزان آسیبپذیری ساختمان و برنامه مطالعاتی ارزیابی آسیبپذیری می تواند در ذهـن بازدیدکننده شکل گیرد. چک لیست نمونه در پیوست این فصل به عنوان نمونه جهت برداشت اطلاعات محلی ارایه شده است

جمع آوری مدارک فنی و اطلاعات کلی ساختمان
برای انجام مطالعات آسیب پذیری یک ساختمان موجود، لازم است کلیه مدارک فنی و مستندات طراحـی، اجـرا و تـرمیم کـه در دسترس می باشند جمع آوری و طبقه بندی شوند. در این مرحله جمع آوری برخی مدارک اولویت و اهمیت بیشتـری نسـبت بـه سـایر موارد دارند که عبارتند از:
1-نقشه های معماری شامل تقسیم بندی فضاها، محل داکت ها و بازشوها در دیوار و سقف و کدهای ارتفاعی طبقات(؛
2-نقشه های دیوارهای باربر و غیر باربر به همراه ضخامت و جزییات اجرایی آنها؛
3-نقشه ی کلافب ندی و سیستم ثانویه در صورت وجود به همراه جزییات مربوط؛
4-جزییات سقف؛
5-جزییات اتصال سقف به دیوارهای باربر؛
6-جزییات اتصال تیغه ها به سقف؛
7-جزییات اتصال دیوارهای باربر به یکدیگر و به تیغه ها؛
8-جزییات اجرایی نما و اتصالات آن به سازه ی اصلی؛
9-نقشه ی پی ساختمان و جزییات آن؛
10-اطلاعات در خصوص نوع و مقاومت ملات مصرفی.
در نتیجه ی بازدید محلی و بررسی مدارک فنی برخی از ساختمان های بنایی ممکن است مشاور به این نتیجه برسد که سـاختمان موردنظر دارای ارزش کافی برای انجام مطالعات و عملیات بهسازی نیست. برای تصمیم گیری در این زمینه بررسی مـواردی از قبیـل کاربری ساختمان، میزان اهمیت آن نسبت به ساختمان های دیگر و نسبت به ساختمان های با کاربری مشابه و عمر باقیمانده ی مـورد
انتظار ساختمان لازم است.
–بازرسی وضعیت موجود
انجام بازدیدهای دقیق به منظور جمع آوری اطلاعات لازم جهت ارزیابی آسیب پذیری ساختمان و یا تاییـد اطلاعـات موجـود در مدارک فنی انجام می گیرد. در صورت وجود لایه های نازک کاری یا موانع معماری در موقعیت هایی کـه بازدیـد عینـی از آنهـا لازم است، باید موانع موجود به طریق مناسب برداشته شود سونداژ انجام گیرد.تعداد نقاط لازم برای انجـام بازدیـد نزدیـک جهـت تاییـد مدارک فنی موجود و یا تهیهی مدارک فنی جدید توسط مهندس مسوول طرح بهسازی مشخص می شود. بهتر است در شروع بازدید نزدیک ساختمان بنایی، نوع ساختمان بنایی مشخص شود. مطابق دستورالعمل ساختمان هـای مصـالح بنایی بر حسب وجود یا عدم وجود سیستم کلاف بندی به دو نوع ساختمان های مصالح بنایی سـنتی و سـاختمان هـای مصـالح بنـایی کلافدار تقسیم می شوند. با انجام بازدید نزدیک و اجرای سونداژ به میزان کافی از نقاطی که وجود کـلاف در آنهـا محتمـل اسـت می توان نوع ساختمان را مشخص کرد. بدیهی است که در صورت برداشتن رویهی نازک کاری جهت انجام بازدید فـوق در پـارهای از نقاط می توان از همان نقاط برای تهیه ی بخشی از اطلاعاتی که در ادامه ذکر می شود، استفاده کرد راه ای از اطلاعات برداشت شده در بازدید نزدیک، ساختمان های مصالح بنایی کلاف دار و سنتی یکسان بوده و پـارهای مخـتص ساختمان های مصالح بنایی کلاف دار است. به همین دلیل مجموعه ی اطلاعات مربوط به هر قسمت در بخش های جداگانه ارایه شده است.
–اطلاعات مورد نیاز مشترک بین ساختمان های کلاف دار و بدون کلاف
در یک برنامه ی بازدید نزدیک در کلیه ی ساختمان های بنایی اعم از کلاف دار و بدون کلاف تهیه ی اطلاعاتی به شرح زیـر لازم است:
1-نقشه ی معماری وضع موجود: نقشه ی معماری وضع موجود ساختمان باید شامل کلیـه ی اطلاعـات مربـوط بـه کـاربری فضاها، موقعیت دقیق دیوارها و تیغه ها، ضخامت دیوارها، محل دقیق و ابعاد بازشوها در سقفهـا و دیوارهـا و مقـاطع و نماهـای لازم جهت نشان دادن رقوم ارتفاعی و جان پناه ها باشد.
2-نقشه ی دیوارهای باربر: این نقشه علاوه بر موقعیت دقیق و ضخامت دیوارهای باربر بایستی حـاوی اطلاعـات کامـل در خصوص جزییات اجرای واحدهای بنایی، وضعیت ملات در درزهای افقی و قائم بین واحدهای بنایی، نوع ترکها و عرض حداکثر آنها در دیوار، موقعیت پشت بندها و نوع آنها، جزییات اجرایی خاص در اطراف بازشوها و موقعیت و قطر لولهها و دودکش هـای درون دیوار باشد.
3-تیرریزی، جزییات سقف و اتصال آن به دیوارها: جزییات کامـل لایـه بنـدی روی دال سـقف و مصـالح لایـه هـا بایسـتی مشخص شود. در سقف های طاق ضربی بایستی جهت تیرریزی، فاصله ی بین تیرآهن ها، موقعیـت و سـطح مقطـع میلگردهـا یـا تسمه های مورد استفاده جهت مهاربندی ضربدری، تکیه گاه پاطاق آخرین دهانه ی طاق ضربی و جزییات اتصال تیر آهـن هـا بـه کلاف افقی یا دیوار باربر بایستی معلوم شود. در سقف های تیرچه بلوک جهت تیرریزی، ضخامت بتن پوشش روی بلوک ها، آرایش و قطر میلگردهای مورد استفاده در بتن پوشش و تیرچه ها، دهانه ی تیرچه ها، جزییات کلاف عرضی عمود بر تیرچه ها و جزییـات اتصال تیرچه ها به کلاف افقی یا دیوار باربر بایستی مشخص شود. در سقف های خرپایی نیز بایستی جزییات خرپا و اتصـالات آن و مهاربندهای قائم و افقی بین خرپاها معلوم باشد. در صورت وجود سقف قوسی بایستی ابعاد خیز ارتفاع و قاعدهی آن مشخص شود. در سقف های سبک جزییات پوشش سقف هم بایستی برداشت شود.
4-کیفیت ظاهری واحدهای بنایی: کیفیت واحدهای بنایی از نظر فرسودگی، شکستگی و ترکخوردگی بایستی مورد بازرسی عینی قرار گرفته و ثبت شود.
5-اطلاعات پی: نقشه ی اجرایی شامل پلان، عمق و عرض پیها و نوع مصالح پی باید در بازرسی عینی مشخص شود.
6-نوع ملات مصرفی: با انجام بازرسی عینی نوع ملات مصرفی در دیوارها معلوم می شود.
7-جزییات اتصال بین دیوارها: جزییات اتصال و نحوه ی اجرای واحدهای بنایی در محل اتصال دیوارهای باربر متقاطع بایـد معلوم باشد. این جزییات باید در محل اتصال تیغه ها به دیوارهای باربر نیز مشخص شود. ( آیین نامه ها و استانداردها )
8-جزییات اجرای اجزای غیرسازهای: جزییات اجرایـی اجـزای غیرسـازه ای شـامل دیوارهـای غیرسـازه ای و تیغـه هـا، نمـا، جانپناه ها و دودکش ها بایستی در بازرسی وضعیت موجود مشخص شود. در خصوص دیوارهای غیرسازه ای وضعیت پشت بنـدها، عناصر فولادی یا بتن مسلح داخل تیغه ها، وضعیت لبه ی آزاد آنها و نحوه ی اتصال تیغه ها به سقف و کف بایستی معلوم شود. در خصوص نماها بایستی علاوه بر نحوه ی اجرای نما، شیوه ی اتصال آن به دیوار پشت کار تعیـین شـود. ارتفـاع و نحـوه ی اتصـال جانپناه ها و دودکش ها نیز بایستی مشخص شود. در سقف های سبک جزییات پوشش سقف هم بایستی برداشت شود.
9-جزییات سیستم ثانویه ی کمکی غیـر از کـلاف: در صـورتی کـه یـک سیسـتم ثانویـهی کمکـی بـا عملکـردی مشـابه کلاف بندی های مرسوم در سازه موجود باشد، لازم است که مشخصات کامل این سیستم و اتصـالات آن بـه سیسـتم دیوارهـای باربر، عناصر سقف و کلاف بندی مشخص شود.
10-جزییات تیرها و ستون های کمکی: بارهای بخشی از ساختمان ممکن است توسط تیر و ستون کمکی به پـیهـا منتقـل شود. مشخصات کامل این تیرها و ستونها طبق فصل 1 نشریه های شماره 363-1یا،363-2راهنمای کاربردی دسـتورالعمل بهسازی لرزه ای ساختمان های فولادی یا بتنی” بایستی برداشت شود.
–اطلاعات مورد نیاز در ساختمان های کلافدار
در ساختمان های بنایی کلافدار، در مرحله ی بازرسی وضعیت موجود علاوه بـر اطلاعـات بنـد 1-3-2-1لازم اسـت نقشـه ی کامل سیستم کلافبندی نیز برداشت شود. نقشه ی سیستم کلافبندی موجود بایستی موقعیت و ابعاد کلاف های افقـی و عمـودی و جزییات اتصال کلاف ها به یکدیگر را مشخص نماید. در مورد کلاف های بتنی آرایش و قطر میلگردهای طولی و عرضـی و نحـوه ی اتصال کلاف به دیوار بایستی مشخص شود. در صورت وجود کلاف های فولادی بایستی ابعـاد پروفیـل فـولادی مربـوط و نحـوه ی اتصال آن به سقف، کلاف بتنی احتمالی و دیوار معلوم شود. وجود هرگونه انفصال اعم از قطع کـلاف هـای افقـی و یـا عبـور لولـه و دودکش از درون کلاف افقی یا عمودی بایستی در نقشه ی سیستم کلاف بندی قید شود. در بازرسی عینی کـلاف هـای بتنـی وجـود تخلخل یا نواقص دیگر در بتن کلاف بایستی مشخص شود.
–آزمایش مصالح
آزمایش های لازم جهت تعیین مشخصات مصالح ساختمان های بنایی به شرح بندهای1-6-1تا 3-6-1دسته بندی می شوند. لازم به ذکر است در مواردی که از روش های آزمایش مخرب استفاده می شود، محل آزمایش ها بایـد بـه نحـوی انتخـاب شـوند کـه خطری برای ساختمان ایجاد نشود. به عنوان نمونه دیوارهای غیر باربری که ظاهر یکسـانی بـا دیوارهـای بـاربر دارنـد بـرای انجـام آزمایش مصالح مناسبتر هستند.
–آزمایش برش ملات
برای هر 300مترمربع از سطح دیوارهای باربر انجام یک آزمایش برش ملات ضروری است. حـداقل تعـداد آزمـایش هـا در هـر ساختمان 8 آزمایش است. محل دقیق انجام آزمایش ها باید توسط مهندس مسوول طرح بهسازی و با توجه به شـرایط دیـوار طـوری تعیین شود که آزمایش ها وضعیت کلی دیوارها را به نحو مناسبی مشخص نماید. در این خصوص لازم است به تغییرات کیفیت ملات و آجر دقت شود تا آزمایش های انجام شده نشان دهنده ی تعییرات احتمالی کیفیت مصالح باشند.

–آزمایش میل مهارهای اتصال سقف به دیوار
در صورت وجود میل مهار در محل اتصال دیوار و سقف، بایستی آزمایش کشش مستقیم و پیچش برای میل مهارها انجـام گیـرد. حداقل ده درصد از میل مهارهای موجود باید آزمایش شوند. حداقل تعداد آزمایش ها چهار عـدد بـرای هـر طبقـه دو آزمـایش بـرای میل مهار در امتداد جهت تیرریزی و دو آزمایش برای میل مهار عمود بر جهت تیرریزی است.
–آزمایش مقاومت فشاری بتن کلاف ها
با استفاده از روش های مناسب آزمایشگاهی نظیر استفاده از چکش اشمیت و یا مغزه گیری میتوان مقاومت فشاری بتن کلاف هـا را تعیین کرد. جهت افزایش دقت و سرعت آزمایش ها می توان از چند آزمایش مغزه گیری و تعداد بیشتری آزمایش چکش اشمیت به طور همزمان استفاده کرد. تعداد نقاط مورد آزمایش و روش آن توسط مهندس مسوول بهسازی تعیین می شود.