قالب بندی ساختمان

قالب آجری بهترین حالات قالب بندی است زیرا بعد از بتن ریزی دوباره می‌توان از آجرها استفاده کرد.‌ همچنین شکل پذیری بالای آن قابلیت عمده‌ای برای قالب آجری به حساب می‌آید. بدین ترتیب که به عرض مورد نظر همچنین ارتفاع در نظر گرفته شده برای فنداسیون یک دیوار آجری معمولاً ۲۰ سانتیمتر اجرا می‌کنند و قسمت‌های داخلی آن را با پلاستیک می‌پوشاند تا آب بتن توسط آجرها جذب شده هم آجرها بعداً راحتر از بتن جذب شوند ولی برای کلاف‌های قایم و فوقانی از قالب آجری نمی‌توان استفاده کرد.

قالب تخته‌ای

قالب تخته‌ای‌ بیشتر برای کلاف‌های قایم و فوقانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای کلاف‌های تحتانی هم اگر مقرون به صرفه باشد، می‌توان استفاده کرد. ‌تخته‌ها قبل از قالب بندی روغن کاری می‌شوند تا هم آب بتن، توسط تخته‌ها جذب نشود هم قالب‌ها راحت‌تر از بتن جدا شوند که همان کار پلاستیک در قالب آجری را انجام می‌دهد.

قالب فلزی

از قالب فلزی هم می‌توان برای کلاف تحتانی استفاده کرد ولی برای پروژه‌های کوچک مقرون به صرفه نیست. این قالب‌ها‌ قبل بسته شدن روغن کاری می‌شوند‌.

حالتی هم است که خاک منطقه به عنوان قالب عمل می‌کند در این موارد پی را به عرض و عمق مورد نظر کنده بعد دیواره‌های پی را با پلاستیک می‌پوشانند و زمین خود نقش قالب را ایفا می‌کند و نیازی به قالب نیست.‌ عایق بندی به علت این است که آب بتن جذب نشده و نسبت آب به سیمان بتن تغییر نکند‌.

طرح و مقایسه اقتصادی‌ انواع قالب بندی

شرایط کارگاهی

در صورتی که نقاط اتکا به نحو مناسبی تعیین شده باشد عوامل اصلی که باید در انتخاب سازه قالب در نظر گرفته شود شامل برنامه بتن ریزی و مصالح مورد مصرف است. عمده‌ترین عوامل موثر بر این دو به شرح زیر است:

-مقدار قالب مورد نیاز در هر دفعه
-تعداد دفعات مصرف قالب در همان پروژه یا جای دیگر
-روش حمل قالب
-هزینه و فراهم بودن مصالح مناسب
-امکانات موجود جهت ساخت در کارگاه و خارج از آن
-برنامه بتن ریزی

در قالب‌های بزرگ سرعت بتن ریزی بستگی به عوامل زیر دارد:

-سطح قالب
-فاصله زمانی بین بتن ریزی و قالب برداری

زمان لازم برای قالب برداری و قالب بندی مجدد

مساحت قالب با توجه به دو شرط هزینه قالب بندی و سرعت بتن ریزی به دست می‌آید. زمان لازم قبل از برداشتن اجزا افقی قالب طولانی‌تر است و گاه بهتر است به منظور صرفه جویی در زمان، از نوع سیمان‌های زودگیر استفاده نمود. بدین ترتیب می‌توان مقدار لازم را ضمن حفظ برنامه پیشرفت کار تقلیل داد.

زمان لازم جهت برداشتن قالب و نصب مجدد به تعداد کارگران و جزییات طرح قالب دارد. مطالعه گسترده این جزییات وظیفه کارگران را ساده‌تر می‌کند. حتی الامکان باید در طرح‌، مهارت‌های محلی در نظر گرفته و مصالحی به کار برد که کارگران با آنها آشنا هستند.

استفاده مجدد از قالب

استفاده مجدد از قالب به پیچیدگی و قیمت آن مربوط است. یک قسمت پیچیده قالب ممکن است فقط یک بار قابل استفاده باشد که در این صورت صدمه وارده به علت قالب برداری مهم نیست. یک قالب ساده ممکن است چندین دفعه و در چند کارگاه مورد استفاده قرار گیرد. در این صورت باید طوری طراحی شود که ‌برداشتن سریع و بدون صدمه ممکن باشد. در جاهایی که مصالح ارزان است گاهی اقتصادی‌تر است قالب طوری شود که ضمن برداشتن از بین برود ولی در جاهایی‌ که مصالح کارگران است قالب باید حفظ و مجدداً تا زمانی که امکان پذیر باشد مورد استفاده قرار گیرد.

سرعت قالب بندی در ساخت ساختمان‌های بتن مسلح، یکی از عوامل مهم و قابل تامل در ارزیابی سرعت، کیفیت و هزینه یک پروژه محسوب می‌شود. و هر چه با مدیریت و کنترل صحیح در اجرای سایر مراحل پروژه بتوان قالب بندی را نیز سریعتر و دقیقتر و ساده‌تر انجام داد، قطعاً می‌توان سرعت اجرای پروژه را بهبود بخشید.

در قالب بندی فونداسیون از قالب های آجری، چوبی و فلزی استفاده می شود که هر کدام دارای ویژگی های منحصر بفرد خود می باشند.

قالب بندی بتن بیشترین تاثیر گذاری را روی فرآیند اجرای سازه بتنی از نظر اقتصادی و زمانی را دارد. از جهتی رعایت نکاتی مانند ، نگهداری ، کیفیت اجرا ، به کارگیری بهترین نوع قالب هماهنگ با نوع پروژه ، تاثیر بسیاری در پروژه ی شما دارد.

قالب بندی بتن از نظر اندازه ساختمان متفاوت است.

در ساختمان های کوچک معمولا برای قالب بندی فونداسیون از آجر استفاده می کنند.

نکات مهم در قالب بندی ساختمان

از جمله نکاتی که متخصصان گیلان ساخت در قالب بندی فونداسیون به آن ها توجه می کنند به شرح ذیل می باشد.

• متخصصان ما قالب ها را محکم و فیکس کرده و از استحکام آن ها اطمینان حاصل می نمایند.
• توجه به ابعاد فونداسیون در انتخاب قالب که امری بسیار ضروری است.
• به منظور جلوگیری از هدر رفتن شیره بتن، درزبندی مناسبی انجام می شود.
• از روغن قالب برای ارتقاء کیفیت سطح بتن و استحکام قالب ها استفاده می شود.
• استفاده از قالب های با دوام و استحکام بالا تا بدون از هم گسیختگی و یا نشت شیره بتن بتوانند فشار و بارهای وارده را تحمل نمایند.
• ساخت قالب ها و نصب آن ها باید به نحوی که بتوان به ابعاد، شکل و نمای بتن مورد نظر دست یافت.
• استفاده از قالب هایی که بتوان آن ها را با امکانات در دسترس حمل نموده و جا به کرد.
• و در آخر:
• طراحی و ساخت قالب هایی که راحت و به سرعت بتوان آن ها را نصب و یا باز کرد.
• در این صورت به میزان قابل توجهی در وقت و هزینه صرفه جویی خواهد شد.

قالب بندی تیرها در سازه ها

در قالب بندی تیرها از قالب و کنج مدولار استفاده شده و در محل اتصال به ستون یا در تیرهای دارای ماهیچه احتمال نیاز به قالب خاص نیز وجود دارد .

معمولا در قالب‌بندی تیرهای ساختمانی بعلت فقدان اهمیت پخهای بتن و امن بودن محل آویزها از آسیبهای سطحی به جای کنج از نبشی‌های پانچ شده و یا قالبهایی با تعبیه پانچ افقی در صفحه اصلی بهره می‌برند‌.

جهت نگهداری قالب تیر، در پروژه های سبک، جکهای صلیبدار تی شکل و سازه‌های مرتفع یا سنگین، داربست‌های مدولار بهترین گزینه خواهد بود.

قالب بندی چیست ؟

یکی از پر اهمیت ترین مراحل و عملیات های اجرای سازه های بتنی ، قالب بندی می باشد. می تواند تاثیر گذارترین بخش از فرآیند اجرای سازه بتنی از منظر اقتصادی و زمانی اجرا به شمار آید. از این رو رعایت نکات اجرایی ، نگهداری ، کیفیت اجرا ، به کارگیری بهترین نوع قالب و هماهنگ با نوع پروژه ، تاثیر فراوانی بر کل پروژه دارد.

قالب بندی برای ساختمان ها از نظر بزرگی و کوچکی ساختمان متفاوت است در ساختمانهای کوچک معمولا برای قالب بندی فونداسیون از آجر استفاده می شود

قالب بندی فونداسیون

در سیستم قالب بندی فونداسیون‌ از پنل‌های قالب بندی جهت اجرای فونداسیون‌های بتنی‌،‌ سکوها و … استفاده می‌شود. به کمک سایزهای مختلف موجود‌ قالب‌ها، می‌توان پنل‌های قالب بندی را در اشکال مختلف با توجه به نوع و نقشه سازه در فونداسیون ایجاد کرد. با توجه به ضخامت دیوار و فشار بتن می‌توان از قطعات تکمیلی مانند انواع میان بلت برای حفظ مقاومت استفاده نمود.

اولین اقدام در اجرای یک پروژه گود برداری‌ شروع عملیات قالب ­بندی فونداسیون است. برای این امر، ابتدا خطوط، آکس ­بندی شده و حدود قالب فونداسیون در روی زمین، خط کشی و میخ گذاری شده و سپس عملیات قالب بندی فونداسیون آغاز می‌شود

معمولا سطح تماس بتن و تخته قالب بندی را بوسیله روغن های معدنی چرب می کنند. مالیدن روغن به روی قالب بدان علت است که اولا تخته که در ابتدا کاملا خشک است ، آب بتن مجاور خود را نمکیده و موجب فساد بتن نشود و در ثانی در موقع باز کردن قالب ، تخته ها براحتی از بتن جدا شوند و موجب تخریب گوشه های بتن نشوند و در صورت مناسب بودن ، برای قالب بندی بعدی مورد استفاده قرار گیرند . در موقع مالیدن روغن به قالب ها باید کاملا دقت شود که آرماتور ها به روغن آغشته نشود زیرا در این صورت روغن مانع چسبیدن بتن به دور میلگرد گردیده و جسم یکپارچه تشکیل نداده و بتن و آرماتور هر یک به تنهایی کار می کنند و موجب ضعف در همگن بودن بتن و فولاد می گردد . وقتی قالب ها بسته شدند فونداسیون آماده بتن ریزی می شود.

برای احداث یک سازه بتن مسلح، باید بتن تازه در قالبهایی ریخته شود، تا پس از پر کردن تمام حجم قالبها و سفت شدن، به شکل لازم درآید. از مهمترین گامها در احداث سازه‌های بتنی، نحوه قالب‌بندی است. به همین دلیل باید مجری و پیمانکار سازه‌های بتنی کاملاً در جریان امور مربوط به قالب‌بندی، از وسایل گرفته، تا مشخصات و رواداریهای ابعاد و روشهای اجرا قرار داشته باشند.

پس از استقرار قالبها در محل مربوط، باید آنها را مورد بازرسی قرار داد و درزهایی که احتمالاً باعث بیرون زدن شیره بتن خواهند شد، پر شوند.

پایداری از مهمترین خصوصیاتی است که باید درقالب‌بندی رعایت شود. کافی نبودن مهاربندی پایه‌های اطمینان و یا مهاربندی افقی سکوها، عدم تنظیم تراز  بتن‌ریزی که منجر به پر شدن یک قسمت از قالب و خالی ماندن قسمت دیگر می‌شود، تکیه‌گاه نامناسب زیر  پایه‌های اطمینان، عدم به کارگیری کارگران ماهر، خوب نبستن قطعات قالب به یکدیگر، درنظر نگرفتن بارهای زنده و مرده وارد به قالبها و لغزش لایه خاک مجاور قالب می‌تواند باعث خرابی قالبها گردد.

انواع قالب بندی در اجرای فونداسیون :

فونداسیون یا پی ساختمان یکی از اجزای ضروری هر سازه به شمار می آید و وظیفه آن تحمل فشار ناشی از ستون ها و انتقال این نیرو به زمین است. پی سازی بنا با توجه به نوع سازه و محلی که قرار است در آن اجرا شود تحت شرایط متفاوتی انجام می شود تا استحکام و مقاومت سازه تامین گردد. فونداسیون اولین مرحله ساخت بنا است و باید استانداردهای لازم در اجرای آن رعایت شود.

در قالب بندی فونداسیون از قالب های چوبی، فلزی و آجری استفاده می شود که هر کدام دارای ویژگی های منحصر بفرد خود هستند. در سیستم قالب بندی، پنل های مختلفی برای قالب گذاری به کار می روند که بر اساس نوع سازه و نقشه اجرایی می توان آنها را در اشکال مختلف ایجاد نمود. برای پی سازی ساختمان پس از گودبرداری باید خطوط آکس بندی شده و محل قرارگیری قالب در روی زمین مشخص شود تا بتوان بر اساس آن فونداسیون را اجرا نمود.

 از جمله نکاتی که در قالب بندی فونداسیون باید به آنها توجه کرد به شرح ذیل می باشند:

• قالب ها را باید محکم و فیکس کرد و از استحکام آنها اطمینان حاصل نمود.
• توجه به ابعاد فونداسیون در انتخاب قالب امری بسیار ضروری است.
• طراحی و ساخت قالب ها باید به گونه ای باشد که راحت و به سرعت بتوان آنها را نصب و یا باز کرد. در این صورت به میزان قابل توجهی در وقت و هزینه صرفه جویی خواهد شد.
• به منظور جلوگیری از هدر رفتن شیره بتن، درزبندی مناسب باید انجام شود.
• برای ارتقاء کیفیت سطح بتن و استحکام قالب ها باید از روغن قالب استفاده نمود.
• قالب ها باید از دوام و استحکام بالایی برخوردار باشند تا بدون از هم گسیختگی و یا نشت شیره بتن بتوانند فشار و بارهای وارده را تحمل نمایند.
• با توجه به اینکه فونداسیون نما است یا خیر باید نسبت به تعیین کیفیت مصالح ساختمانی و قالب بندی توجه لازم معطوف گردد.
• ساخت قالب ها و نصب آنها باید به نحوی باشد که بتوان به ابعاد، شکل و نمای بتن مورد نظر دست یافت.
• شاقول بودن فونداسیون و رعایت کاور آرماتورها نیز از جمله نکات مهم در قالب بندی فونداسیون به شمار می آیند.
• قالب ها باید به گونه ای انتخاب شوند که بتوان آنها را با امکانات در دسترس حمل نموده و جا به جا کرد.

قالب بندی دیوار

در قالب بندی سازه بتن دیوار بدلیل سرعت دادن به کار و همچنین داشتن ضریب تکرار بالا قالب بتن از پنلهای سایز بزرگتر استفاده میگردد.

در این روش قالب بتن توسط لوله های داربستی به صورت افقی و سولجرها در راستای عمودی مهار می گردند. استفاده از سولجر به منظور افزایش مقاومت پانل در برابر نیروهای جانبی بتن و همچنین سهولت در جابجائی پانل ها می باشد.

دیوارها پس از نصب در محل مورد نظر عموماً توسط جک های دوپیچ شاقول کننده تنظیم می گردند. در مواردی که جابجائی قالب بتن به صورت یکپارچه انجام نمی پذیرد و ضخامت دیوار کم است به جای استفاده از سولجر از لوله های داربستی به صورت عمودی و واشر دو لوله استفاده می گردد

دیوارهای برشی غالبا به دو صورت ، دوطرفه و یک طرفه حائل ، قالب بندی میشود طرح قالب بندی در دیوار بتنی وابسته به سه مورد مهم : ارتفاع دیوار ، مهار فشار جانبی بتن و پایداری مجموعه قالب میباشد .

سیستم قالب دیوار دوطرفه

این سیستم در جایی که امکان دسترسی به دو طرف دیوار وجود داشته باشد، مورد استفاده قرار میگیرد. جهت قالب بندی دیوار دوطرفه ، قالب های مدولار در دو طرف آرماتور های بسته شده، بوسیله پین و گوه و گیره متوسط (کلیپس) نصب شده و بوسیله بلت های تمام رزوه که در فاصله یک متر عرضی و ۵۰ سانت عمودی بسته میشود مانع از دفرمه شدن و جداشدن دو ردیف قالب بتن از همدیگر بر اثر فشارهای جانبی بتن میشوند . از پروفیل یا لوله به عنوان پشت بندهای افقی و از سولجر برای پشت بند عمودی استفاده میگردد که در فواصل ۱ متری از یکدیگر قرار گرفته و نیروی هیدرواستاتیک را در قالب دیوار مهار میکند. پشت بندهای لوله و سولجر ضمن ایجاد استحکام بعلت یکپارچه نمودن قالبها سبب سهولت در جابجایی قالب دیوار نیز میشود . بنابراین اجزاء تشکیل دهنده ترکیب قالب دیوار عبارتند از : قالب مدولار (سوراخدار و بدون سوراخ و معمولا پنلهای سایز بزرگ)، سولجر ، پین و گوه ،بلت تمام رزوه ، مهره بلت (خروسک)، واشر کاس ، واشر دولوله ،بلت عصایی ( جهت اتصال سولجر به قالب بتن )، گیره متوسط (کلیپس ) و لوله داربستی

سیستم قالب دیوار دوطرفه

این سیستم در جایی که امکان دسترسی به دو طرف دیوار وجود داشته باشد، مورد استفاده قرار میگیرد. جهت قالب بندی دیوار دوطرفه ، قالب های مدولار در دو طرف آرماتور های بسته شده، بوسیله پین و گوه و گیره متوسط (کلیپس) نصب شده و بوسیله بلت های تمام رزوه که در فاصله یک متر عرضی و ۵۰ سانت عمودی بسته میشود مانع از دفرمه شدن و جداشدن دو ردیف قالب بتن از همدیگر بر اثر فشارهای جانبی بتن میشوند . از پروفیل یا لوله به عنوان پشت بندهای افقی و از سولجر برای پشت بند عمودی استفاده میگردد که در فواصل ۱ متری از یکدیگر قرار گرفته و نیروی هیدرواستاتیک را در قالب دیوار مهار میکند. پشت بندهای لوله و سولجر ضمن ایجاد استحکام بعلت یکپارچه نمودن قالبها سبب سهولت در جابجایی قالب دیوار نیز میشود . بنابراین اجزاء تشکیل دهنده ترکیب قالب دیوار عبارتند از : قالب مدولار (سوراخدار و بدون سوراخ و معمولا پنلهای سایز بزرگ)، سولجر ، پین و گوه ،بلت تمام رزوه ، مهره بلت (خروسک)، واشر کاس ، واشر دولوله ،بلت عصایی ( جهت اتصال سولجر به قالب بتن )، گیره متوسط (کلیپس ) و لوله داربستی

سیستم قالب بندی دیوار یک طرفه

سیستم قالب بندی یکطرفه یا حائل ، در مواردی که قالب بندی پشت دیوار ممکن نیست( مثل سمت کوه در جاده ها )و یا اساساً نیاز به قالب بندی پشت دیوار نمی باشد، اجرا میگردد. از آنجاییکه در دیوار یکطرفه امکان استفاده از بلت وجود ندارد بنابراین به جای بلت باید از انکربلت استفاده شود. برخلاف بلت که قالب های دو طرف را به هم متصل می کند، انکربلت داخل قالب بتن کار گذاشته شده و پس از سخت شدن بتن مرحله قبلی می تواند برای تحمل فشار جانبی بتن قسمت های بالاتر مورد استفاده قرار می گیرد. برای پائین ترین قسمت دیوار، انکربلت ها معمولاً در شالوده نصب می‌گردند. جهت پایداری و شاقول کردن مجموعه قالب بندی در دیوارهـای یک طرفه تا ارتفاع ۴ متر از جک هـای دوبل (شاقول کننده ) که بازوهـای آنها بصورت تلسکوپی تنظیم می شود، استفاده میگردد و در دیوارهای یکطرفه که بیش از ۴ متر ارتفاع داشته باشند، از شمعهای حمایتی که از ترکیب سولجـر وپیچهای تنظیم در دو نوع چپ گرد و راست گرد(دوپیچ) ، متصل به ابتدا و انتهای سولجر، استفـاده می گردد. ضمنا برای قالب بندی دیوارهـای بتنی در ارتفاعات بالا از براکت و متعلقات آن استفاده می شود. جک های دوبله ( شاقول کننده) ، براکت و خرپای قائم پشت بند ، از دیگر اجزای سیستم قالب یک طرفه دیوار هستند.

شرایط قالب‌بندی

• قالب‌ها باید به نحو‌ی ساخته و نصب شوند تا شکل، اندازه، وضعیت و نمای بتن مورد نظر حاصل شود.
• قالب‌ها باید به اندازه کافی محکم باشند تا فشار یا وزن بتن تازه و دیگر بارها را تحمل کنند، بدون آنکه دچار تابیدگی، نشت شیره، گسیختگی یا به مخاطره انداختن کارگران شوند.
• قالب‌ها باید طوری طراحی و ساخته شوند که به آسانی و با سرعت، قابل نصب و باز کردن باشند، تا از اتلاف وقت و پول جلوگیری شود.
• قالب‌ها باید حتی‌الامکان با وسایل و امکانات موجود قابل حمل و جابجایی‌ باشند.
• قالب‌ها باید درزبندی شده باشند،‌ تا از نشت شیره بتن جلوگیری شود.

مصالح مورد استفاده در ساخت قالب

قالب اجزای بتنی را می‌توان از مصالح مختلفی تهیه نمود. ویژگیهای تعدادی از آنها به شرح زیر است:

قالب آجری : این نوع قالب برای شالوده ها ودیوارهای حایل مجاور خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای اجرا بسته به ارتفاع بتن در قالب و نیز نیروهای وارده، یک دیوار به ضخامت  ۱۰ یا ۲۰ سانتیمتری احداث می‌شود. برای جلوگیری از کرمو شدن بتن و مکیده شدن آب آن توسط آجر قبل از بتن‌ریزی باید یک لایه ورق نایلونی روی سطح دیوار نصب کرد، در صورتی که امکان انجام دادن این کار نباشد، باید سطح آجرها را کاملاً آب پاشی نمود. همچنین باید دقت نمود تا آب در قالب‌ها جمع نشود.

در این نوع قالب بندی حدود آکس های سازه و  قالب باید توسط نقشه بردار مشخص شود. برای جلوگیری از کوچکترین خطا در اجرای این نوع قالب بندی بهتر است گوشه آکس ها و قالب ها میخ گذاری گردد و مرز قالب ها بعد از آنکه با رسیمان مشخص شد رنگ آمیزی شود. علاوه بر آن سطح زمین باید از ترازی یکنواخت برخوردار باشد که این امر با نقشه برداری انجام می شود. هنگام قالب بندی آجری باید یک لایه نازک از سیمان در جداره داخلی قالب اجرا گردد اما در صورت عدم این کار می توان از پلاستیک نیز استفاده نمود. پشت قالب آجری را می توان با خاک پر کرد.

مزایا:
الف) به گودبرداری نیاز ندارد.
ب) سرعت اجرای خوب است.
پ) به علت چسبندگی قالب آجری به شالوده ضخامت شالوده بیشتر و در نتیجه ظرفیت باربری شالوده افزایش می یابد.
ت) قیمت تمام شده آن نسبت به دیگر قالب ها کمتر است.
ث) شالوده در برابر عوامل مخرب نسبتا محفوظ است.
معایب:
الف)پس از چیدمان امکان به هم خوردن قالب و تغییر در ابعاد و اندازه های آن وجود ندارد.
ب)نمی توان روی قسمت های که فاقد کیفیت مناسب هستند کنترلی انجام داد.
پ)یکبار مصرف هستند.

قالب چوبی : قالب چوبی همانطور که از نامش پیداست از جنس چوب است. قالب ها به اندازه ای ساخته می شوند که بتوان آنها را به مکان مورد نظر حمل نمود. بتن ریزی در این قالب ها به دقت کافی نیاز دارد تا آسیبی به لبه آنها وارد نشود.قالب های چوبی در برابر قالب های فلزی وزن سبک تری دارند اما مقاومت آنها در برابر رطوبت چندان بالا نمی باشد.

مزایا:
الف)مقاومت نسبتا خوبی دارد.
ب)سبک وزن هستند.
پ)قابلیت اتصال به صورت ساده و طویل شدن با استفاده از میخ و پیچ را دارند.
ت)عایق حرارت هستند.
ث)هزینه کمتری دارند.
ج)چندین بار قابل استفاده هستند.
معایب:
الف)تکرار پذیری کم ۱۰مرتبه

این قالب نیز بعضا در ساختمان های مختلف استفاده می شود. البته این نوع قالب بندی اندکی قدیمی تر است و امروزه مانند گذشته متداول نیست. انواع چوبی هایی که می توان از آن برای قالب بندی استفاده کرد عبارتند از:

• چوب سفید روسی
• چوب جنگلی
• ۵ لایی
• ۷ لایی
• ۵ و ۷ لایی روکش دار

در قالب بندی چوبی، از وسایل خاصی برای قالب بندی استفاده می شود. به صورت خلاصه اجزای قالب بندی چوبی عبارتند از:

• تخته قالب بندی ( با ضخامت ۲٫۵ تا ۷٫۵ سانتی متر، عرضی در حدود ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر و طولی در حدود ۲ تا ۳ متر)
• پشت بند فرعی
• پشت بند اصلی
• شمع مایل یا قائم

برای ساخت هر سازه، قالب های مختلفی نیاز است تا بتوان اسکلت بتنی بنا را ایجاد کرد. به منظور ساخت یک بتن مرغوب، می توان از یک قالب فلزی بتن مقاوم استفاده کرد تا  بتوانیم اسکلت بتنی استانداردی برای بنا بسازیم. از اینرو برای ساخت هر سازه ای، وجود قالب فلزی و همچنین داربست مدولار بسیار مهم می باشد.

قالب فلزی : امروزه قالب فلزی بتن نقش بسیار مهمی در پروژه های عمرانی دارد. قالب های فلزی برای نگهداری بتن، مقاومت و استحکام لازم را دارند و با وجود فشاری که با ریختن بتن درون قالب فلزی، وارد می شود، باز هم مقاوم هستند و شکل خود را از دست نمی دهند

این قالب در مقایسه با قالب های چوبی و آجری از استحکام و سطح شاقولی مناسب تری برخوردار می باشد. امروزه این نوع قالب ها از جمله رایج ترین قالب های مورد استفاده در پی ریزی ساختمان هستند زیرا به راحتی می توان آنها را حمل نمود و در هر نوع سیستم اجرایی به کار برد.

کاربرد:
نیاز به مقاومت بیشتر قالب یا حجم زیاد کار وتنوع سطوح وابعاد کم
مزایا:
الف)سرعت بالای اجرا
ب)سطوح صاف بتن ریزی
پ)مقاومت بالا
ت)مقاوم در برابر آتش سوزی
ث)امکان تغییر در ظرفیت و مقاومت
معایب:
الف)عایق حرارت نیستند و تبادل گرمایی بالا دارند.
ب)بهای اولیه آن بالا می باشد.

قالب بتنی

بدیهی است که بتن از جمله پر کاربرد ترین مصالح ساختمان به شمار می رود. بتن ها در ابتدا حالت خمیر گونه دارند و با گذر زمان سفت می شوند. این ماده بتنی خمیری شکل را در قالب های مخصوص با شکل خاص می ریزند تا پس از سرد و خشک شدن، شکل خاصی که مد نظر است را بگیرد. از آنجایی که تهیه قالب های بتنی هزینه بسیار زیادی دارد، توجه به نوع و کیفیت آن بسیار حائز اهمیت می باشد. قالب ها از جنس چوب، پلاستیک، فولاد، فایبرگلاس و … تهیه می شوند.

آن چه که در قالب بندی بتن باید مورد توجه قرار گیرد، استحکام قالب ها و مهاربندی صحیح آن ها می باشد. در جهت افزایش استقامت داربست، استفاده از پشت بندهای طولی و عرضی الزامی می باشد. نحوه قرارگیری قالب بتن باید به گونه ای باشد که از خارج شدن بتن از میان آن ها جلوگیری به عمل آید. برای اجرای قالب بتنی، قالب ها باید خنک باشند. در صورتی که قالب بندی ها داغ باشند، کیفیت بتن را کاهش داده و باعث تغییر رنگ آن می شود. این امر باعث می شود بتن شکل مناسب خود را از دست دهد.

قالب مدولار چیست؟

نام دیگر قالب بتن، قالب مدولار می باشد. این نوع قالب بندی در اندازه های مختلفی تولید شده و در قالب بندی سازه های بتنی مورد استفاده قرار می گیرد.

اتصالات قالب بتن

در جهت اتصال قالب بتنی و ایجاد یک سازه بتنی مناسب به قطعاتی نیاز می باشد. از جمله قطعات مورد نیاز برای انجام این کار کلمپس، گیره متوسط و بلند، گیره لوله به لوله، میان بلت، بلت عصایی، گیره متوسط، مغزی چدنی و غیره می باشد.

قالب یوبوت

از قالب یوبوت در جهت ایجاد حفره درون دال بتنی استفاده می شود. انجام این کار می تواند باعث حذف بتن ناکارآمد شده و به سبک تر شدن دال نیز کمک می کند. به طور کلی چهار مدل قالب یوبوت موجود می باشد که شامل قالب یوبوت تک، قالب یوبوت دوبل، قالب یوبوت بادی و قالب یوبوت پلی استایرن می باشد.

قالب وافل

یکی از سازه های مدرن که می توان در ساختمان سازی مورد استفاده قرار داد، قالب وافل می باشد. قالب وافل نمونه ای از قالب های سقفی می باشد. این قالب ها با ظاهر مشبک مانند خود باعث پوشاندن قسمت زیادی از سقف می شود. استفاده از این قالب ها به تجهیزات ساختمانی هیچ گونه آسیبی وارد نمی کند. این گونه قالب ها مکعبی شکل بوده و توخالی می باشند. از مزایای استفاده از این قالب ها می توان به ایجاد ایمنی در برابر زلزله، مقاومت در برابر آتش سوزی، به عنوان عایق در برابر صوت و گرما، حذف انواع بلوک و تیرچه و کاهش هزینه های آرماتوربندی و قالب بندی اشاره کرد. استفاده از این قالب ها معایبی نیز به همراه دارد. برای مثال از آن جایی که قالب وافل سبک می باشد، در مناطقی که بادهای شدید می وزد، امکان استفاده از آن ها وجود ندارد. هم چنین برای پر کردن قالب های آن نیاز به خاک مناسب می باشد.

قالب لغزنده

قالب لغزان یا قالب لغزنده نمونه ای از روش های قالب بندی است که در آن قالب در فواصل زمانی منظم و با حرکت مقطعی به سمت جلو یا در جهت بالا حرکت می کند. در این روش قالب بندی، سطح قالب لغزنده در تماس با بتون بوده و از آن جدا نمی شود و همان گونه که از نام آن پیداست، بر روی بتن لیز می خورد.

کاربرد:
این قالب عموما هیدرولیک بوده و بتن ریزی یکنواخت در ارتفاع یا در سطح افقی از آنها استفاده می شود و با تنظیم سرعت حرکت قالب های لغزنده می توان بتن ریزی بعضی از سازه های بتنی را به صورت پیوسته انجام داد.
انواع:
الف)قالب های لغزندهقایم: برای سازه های قایم :سیلوها، تاسیسات ذخیره سازی مواد، هسته های مقاوم -دیوار برشی، دودکش ها،برج های مخابراتی، مراقبت و….
ب)قالب های لغزنده افقی: در کارهای نظیر پوشش تونل ها لوله های آب کانال های زهکشی از قطعات پیش ساخته روکش کانال ها و…استفاده می شود.

قالب ستون 

به طور کلی می توان گفت ستون بخش مهمی از یک سازه به شمار می آید و از این رو دقت در اجرای آن مخصوصا در زمان بروز زلزله بسیار حائز اهمیت می باشد .قالب های ستون از دو جزء اساسی و اصلی تشکیل شده اند . این دو جزء شامل جدار قالب یا پنل های فلزی و کلاف قید می باشد

تخته قالب بندی

استفاده از تخته قالب بندی در اجرای ساختمان های بتنی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از آن جایی که بتن قبل از سفت شدن به شکل روان می باشند، در جهت شکل گیری نیاز به قالب دارند. استفاده از تخته های قالب بندی در گذشته بیش تر رواج داشت و امروزه استفاده از قالب بندی فلزی تا حدودی استفاده از آن ها را کاهش داده است. استفاده از تخته قالب بندی در مقایسه با قالب فلزی مزایایی به همراه دارد. برای مثال استفاده از تخته قالب بندی نسبت به قالب فلزی هزینه کم تری در بر داشته و مقرون به صرفه می باشد. از آن جایی که این گونه قالب ها وزن سبک تری دارند، از سرعت بالاتری برای اجرا برخوردار هستند. توجه داشته باشید از تخته های قالب بندی با کیفیت استفاده نمایید. چرا که در صورتی که این تخته ها از جنس مرغوبی برخوردار نباشد، نمی توانند وزن بتن را تحمل کنند و همین امر باعث تغییر شکل بتن می شود. از تخته قالب بندی در قالب بندی پی ها، قالب بندی ستون، قالب تیرهای اصلی و قالب بندی سقف استفاده می شود.

تجهیزات قالب بندی

از جمله تجهیزات مورد نیاز قالب بندی می توان به بلت عصایی، بولت دو سر دنده، میان بلت، واشر دو لوله،واشر کاس، گیره بلند، گیره متوسط، آب بند چدنی، آب بند فلزی، پیچ و مهره چدنی جک سقفی، رزوه جک سقفی، پایه جک سقفی قابل رگلاژ و سرجک سقفی قابل رگلاژ می باشد.

قالب بندی های بتن

طرح قالبهای بتن که برای استحکام کافی برای نگهداری بتن داشته و در اثر فشارهای وارده مقاوم باشد و در موقع بتن ریزی، از فرم اصلی خارج نشده و به اصطلاح شکم ندهد مسئله ایست سازه ای. این مسئله، جز در مواردی که از قالب های پیش ساخته با مشخصات معین استفاده شود، در رابطه با طرح قالب های دیوار، ستون و یا تاوه ها که از صفحات و یا تخته های چوبی ساخته میشوند. صادق است پس از طرح و محاسبه بارهای وارده، هر یک از قسمت های اصلی قالب را ممکن است به عنوان یک تیر تحلیل نموده و حداکثر ممان و برش و خمشی که ممکن است وجود داشته و پیش آید محاسبه نمود. سپس با محاسبه بارهای کششی و فشارهای وارد بر قطعات تقویتی عمودی و تیرهای نگهدارنده خارجی اندازه های لازم آنها را محاسبه می نمایند.

برای آنکه یک قالب از نظر اقتصادی با صرفه بوده و هزینه های مصرفی برای ساخت آن به حداقل برسد باید به نکات زیر توجه نمود:

• مخارج تهیه مصالح و ساخت قالب متناسب با نیازهای مورد مصرف آن باشد.
• مصالح مصرفی برای ساخت قالب با دقت کافی انتخاب و تهیه شود به نحوی که بین دفعات استفاده از قالب و تداوم فعالیت های کارگاه از نظر اقتصادی تعادل برقرار باشد. به عبارت دیگر هرچقدر امکان تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب وجود داشته باشد به همان میزان در استحکام آن و انتخاب نوع مصالح مرغوب باید توجه بیشتری مبذول داشت.
• انتخاب روش ساخت و مصالح مناسب و در صورت لزوم پوشش مناسب سطوح داخلی قالب، به نحوی که امکان دستیابی به نتایج مورد نظر مستقیماً میسر باشد. ترمیم بتن و یا تغییر و اصلاح فرم مورد نظر طرح شده قبلی پس از گرفتن بتن و باز کردن قالب ها هم بسیار دشوار و حتی در صورتی که امکان داشته باشد، به مراتب از پیش بینی های لازم اولیه گرانتر تمام میشود.
• روش مناسب و وسایل کافی برای حمل، بلند کردن و سوار نمودن قالب ها در محل کار انتخاب و پیشبینی شده باشد.
• انواع مصالحی که ممکن است به کار برده شوند، نظیر قالب های فلزی و یا چوبی باید مورد توجه و بررسی قرار گیرند و هر کدام که برحسب مورد مناسبتر تشخیص داده شد انتخاب شود. قالب های چوبی معمولاً سبک تر و لذا امکان ساخت قطعات بزرگتر و استفاده از آنها بیشتر از قالب های فلزی نظیرشان است. در عوض قالبهای فلزی را به دفعات بیشتر از قالب های چوبی میتوان مصرف نمود.
• طراحی قالب باید به نحوی انجام شود که در چهارچوب خواسته های معماری و سازه ای بتوان به تعداد دفعات هر چه بیشتر مصرف کرد و تطبیق و تنظیم آن برای کارهای بعدی تکراری سهل و راحت باشد. تعادل موارد فوق باید طوری باشد که قبل از شروع قالب بندی امکان محاسبه مخارج آن مقدور بوده و از نظر اقتصادی به صرفه و توجیه پذیر باشد.

در زیر طرز قالب بندی اجزاء مختلف ساختمان های بتنی شرح داده شده است:

الف) روش معمولی:

دو نمونه از قالب بندی دیوارهای بتنی به طریق معمولی وجود دارد. قسمت اصلی قالب (سطوحی که مستقیماً با بتن در تماس است) از صفحات چوبی و یا از تخته های چوبی ساخته میشود. برای استحکام قالب و جلوگیری از باز شدن آن هنگام بتن ریزی و حفظ فاصله بین دو دیواره قالب بست های مخصوصی را به کار می برند. برای نصب بستها یا دو عدد چهارتراش، که به فاصله معینی از هم به صورت افقی قرار میگیرند و یا یک چهارتراش به کار میبرند. در حالت اخیر باید برای عبور میله های بست ها چهارتراش ها را در محلهای لازم سوراخ کرد. برای جلوگیری از فشار بتن روی مجموعه قالب در هنگام بتن ریزی، و همچنین پایداری قالب، تیرهای چوبی که به آنها دستک گفته میشود و یک سر آن بر روی زمین محکم شده و سر دیگر آن را به قالب محکم کرده اند، به کار می برند. پارهای از انواع مختلف بست ها وجود دارند. بست ها ممکن است همراه با صفحه فلزی نیرو پخشکن، نظیر واشر باشند به طوری که بتوان فاصله دو دیواره قالب را تا موقع بتن ریزی به اندازه لازم حفظ کرد. به طور کلی بست ها ممکن است شامل یک میله ساده ای که دو سر آن و یا گاهی فقط یک سر آن، پیچ شده است باشد که در این صورت یا میله را پس از بتن ریزی در بتن گذاشته و پس از باز کردن قالب قسمت های اضافی که بیرون مانده است را قطع میکنند و یا پس از گرفتن بتن و قبل از سخت شدن آن را بیرون میکشند و یا به صورت دو پوست های است که امکان جدا کردن میله از داخل پوسته وجود دارد. در قالب بندی گوشه ها و پایه ها باید دقت کافی مبذول داشت و با پشت بندهای اضافی آنها را تقویت کرد.

ب) روش بالارو:

از جمله محسنات این روش قالب بندی که برای دیوارهای نسبتاً بلند استفاده میشود تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب و سرعت عمل بیشتر آن است. در اولین دفعه استفاده از قالب دو دیواره قالب با تکیه به پاخور بتنی (رامکا) به صورت معکوس قرار میگیرد. پس از ریختن بتن و سخت شدن آن، قسمت های داخلی قالب را تا حد نهایی بتن ریخته شده بالا میبرند و پس از محکم کردن آن قسمت دوم دیوار را بتن ریزی میکنند. پس از سخت شدن بتن، قالب را باز کرده و نظیر دفعه اول عمل میکنند. عمل قالب بندی و بتن ریزی را به همین ترتیب تا انتهای کار و اتمام بتن ریزی دیوار ادامه می دهند.

ج) روش لغزنده:

در این روش قالب را به صورت پیوسته و پس از هر مرتبه بتن ریزی به کمک جک های هیدرولیکی و در حالی که دو جداره قالب به بتن ریخته شده قبلی چسبیده است به سمت بالا میکشند. این روش برای ساختن سازه هایی نظیر منابع آب، هسته مرکزی ساختمانهای چند طبقه و یا سیلوها روش مناسبی است.

از آنجایی که روش لغزنده به صورت پیوسته انجام می شود برای استفاده هر چه بهتر و اقتصادی تر از قالب و جلوگیری از وقفه کار نیاز به برنامه ریزی دقیق و آماده کردن وسایل و امکانات لازم نظیر، تعیین ساعات کار کارگران در مراحل مختلف، فراهم کردن نور مصنوعی کافی برای کار در شب و تهیه و حمل و ریختن به موقع بتن دارد. فرم معماری و طرح سازهای که قرار است با استفاده از قالبهای لغزنده بتن ریزی کرد باید مناسب برای این سیستم قالب بندی باشد. معمولاً نکته اصلی در این مورد یکنواختی ضخامت دیوار با حداقل حفره ها و سوراخ در بدنه آن با ارتفاعی حداقل برابر 20 متر است.

قسمتهای اصلی یک قالب لغزنده

دیواره های قالب:دیواره های قالب باید به اندازه کافی محکم و مقاوم باشند. جنس این دیواره ها ممکن است چوبی و یا فلزی باشند. قالبهای فلزی به مراتب سنگین تر از قالب های چوبی اند ولی در عوض استحکام بیشتری داشته و تعداد دفعات استفاده از آنها بیشتر است. تعمیرات و یا تغییرات احتمالی قالبهای فلزی نیز نسبت به قالبهای چوبی دشوارتر است در عوض تمیز کردن آنها آسانتر و نمای بتن پس از باز کردن قالب صاف تر است.

خود قالب ها را می توان در سه بخش در نظر گرفت:

• یوغها
• پشت بندهای افقی (کمرکش)
• قالب بدنه

یوغ ها دو وظیفه اصلی دارند: جلوگیری از باز شدن قالب ها در قالب در برابر فشارهای جانبی بتن و انتقال بار و فشار به جک ها. پشت بندها نیز برای تقویت مقاومت خمشی بدنه قالب ساخته شده و بار قالب ها را به یوغ ها منتقل می کنند. سکوی نازک کاری، عرشه اجرایی و سکوی طره ای به پشت بندهای افقی متصل می شوند. اتصال پشت بندها به یوغ باید قادر به حمل این بارها باشد. قالب بدنه که نیز می تواند از پانل های فلزی، پانل های چند لایه و یا الوارهای چوبی باشد مستقیما به پشت بندهای افقی متصل می شود.

طوقه ها:برای نگهداری سکوی کار و انتقال آن و همچنین نگهداری و تحمل وزن قالب و کابل جک در نظر گرفته میشوند. طوقه ها معمولاً فلزی و به صورت پروفیل هایی مناسب طرح و در نظر گرفته میشوند.

سکوی کار: معمولاً سه سطح کار در نظر میگیرند. یکی که بالاتر از طوقه ها و در ارتفاعی در حدود دو متر و بالاتر از انتهای دیوار قرار گرفته و برای استفاده از بست های فلزی ثابت کننده به کار میروند. دیگری سکویی است که در بالای کف و همتراز بالای قالب قرار میگیرد و برای قرار دادن ظرف بتن و انبار کردن مصالح و وسایل تراز کردن و همچنین وسایل کنترل جک مورد استفاده قرار میگیرد و بالاخره سومین سکو به صورت چوببست آویزان و یا یکسره که معمولاً در دو طرف دیوار قرار گرفته و برای دسترسی به نمای قسمتی از دیوار، که به تازگی قالب آن را باز کرده و ترمیم احتمالی آن، مورد استفاده قرار می گیرد.

جک های هیدرولیکی:جک های هیدرولیکی مورد استفاده معمولاً با ظرفیت خود، نظیر جک های سه تنی و یا شش تنی مشخص می شوند.

قالب بندی ستون ها: دیواره های قالب ستونها نظیر قالب دیوار است. پشتبندها معمولاً از چهار تراشهایی با مقطع مربع و به اندازه لزوم و به فواصل معین و مساوی هم ساخته شده و به کمک بست های فلزی و گوه ها محکم میشوند. با توجه به زیادی تعداد ستون ها، به خصوص در ساختمان های بزرگ، قالب ستونها را میتوان به دفعات نسبتاً زیادی مورد استفاده قرار داد. به همین علت باید در طراحی و ساخت آنها دقت کافی به کار بست تا ضمن استحکام کافی، باز و بسته کردن آنها ساده و عملی باشد.

قالب ستون های گرد:به صورت لوله هایی با قطر مشخص و از جنس فایبرگلاس های مسلح شده و یا از اجناسی نظیر آن ، که ضمن استحکام کافی نسبتاً سبک باشد، انتخاب میکنند. قالبهای ستون های گرد را گاهی از چوب نیز می سازند. در این حالت عرض صفحات چوبی را به مراتب کمتر از حالت قالب های ستون های چند ضلعی در نظر میگیرند. امروزه در ایران، به علت کمبود و گرانی چوب، ساختن و استفاده از قالب های فلزی برای ستون های بتنی رایج شده است. این قالب که به دفعات نسبتاً زیادی میتوان به کار برد و از ورق های فلزی با پشت بندهایی از نبشی ساخته میشوند وزن نسبتاً زیادی داشته و جابجایی آنها دشوارتر از قالب های چوبی نظیرشان است.

انواع قالب لغزنده

امروزه برای ساخت سازه های بلند و با طول زیاد نظیر سیلوها، برج های مخابراتی، هسته های برشی ساختمان های بلند، برج های خنک ساز، دودکشها، پایه های پله، کف تونل ها، کانال های آب، کف جاده ها و سازه های مشابه که اجرای آنها در گذشته نیاز به داربست بندی سنگین در اطراف سازه داشت، از روشی استفاده می گردد که قالب لغزنده نام دارد. با استفاده از روش قالب لغزنده بسیاری از داربست بندی های اطراف سازه حذف گردید و سرعت اجرای کار به همراه نمای بهتر برای کار افزایش می یابد.

قالب های لغزنده قائم

اساس روش اجرای قالب لغزنده عمودی این است که قالب به ارتفاع ۱ تا ۱٫۵ متر در فواصل زمانی متناوب به بالا کشیده می شود. در ضمن بالا کشیدن قالب عملیات بتن ریزی و آرماتور بندی نیز ادامه می یابد و دائما مخلوط بتن از بالا به درون قالب ریخته شده و ضمن حرکت قالب به سمت بالا بتن سخت شده از قسمت زیرین قالب جا می ماند. سرعت حرکت قالب به نحوی تنظیم می شود که بتن در زمان خارج شدن از قالب ضمن تحمل وزن خود، جهت حفظ شکل خود از مقاومت کافی برخوردار باشد. قالب بندی لغزان قائم را می توان بر اساس حرکت پیوسته انجام داد و یا آن را طوری برنامه ریزی کرد که در ارتفاع معینی متوقف گردد و سپس حرکت لغزان خود را مجددا از سر گیرد. معمولا حرکت قالب لغزان با سرعتی یکنواخت صورت می گیرد. در صورتی که قالب لغزان دارای توقف باشد درزهایی به وجود می آیند که با درزهای میان مراحل بتن ریزی در عملیات ساختمانی با قالب ثابت فرقی ندارد. قالب لغزنده در امتداد قائم با سرعتی یکنواخت حرکت می کند و این سرعت به اندازه ای است که هر مقطع از بتن در طول مدت زمان لازمی که برای گیرش اولیه نیاز دارد درون قالب می ماند. روش قالب لغزنده عمودی برای سازه های پوسته ای با ضخامت جدار ثابت و یا تقریبا ثابت به کار می رود. قالب های لغزان قائم توسط جکهایی به بالا حرکت داده می شوند که بر روی میله های صاف یا لوله های سازه ای کار گذاشته شده در بتن سخت عمل می کنند. این جکها ممکن است از نوع دستی، بادی، برقی و یا هیدرولیکی باشند. سکوهای کار و داربست های کارگران پرداختکار نیز به قالب بندی متصل و به همراه آن حرکت می کنند.

قالب بندی دیوار های بتنی به روش لغزنده

از جمله مزایای این روش قالببندی که برای دیوارهای نسبتا بلند استفاده میشود تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب و سرعت عمل بیشتر آن است. در اولین استفاده از قالب دو دیواره قالب با تکیه به پاخور بتنی (رامکا) به صورت معکوس قرار میگیرد. پس از ریختن بتن و سخت شدن آن، قسمتهای داخلی قالب را تا حد نهایی بتن ریخته شده بالا میبرند و پس از محکم کردن آن قسمت دوم دیوار را بتن ریزی میکنند. پس از سخت شدن بتن، قالب را باز کرده و نظیر دفعه اول عمل میکنند. عمل قالب بندی و بتن ریزی را به همین ترتیب تا انتهای کار و اتمام بتن ریزی دیوار ادامه میدهند.

قالب ها ی لغزنده و افقی

این نوع قالب برای ریختن بتن دیوارهای طولانی، کف و جداره کانال های بزرگ، بتن ریزی شیب ها، کف تونل ها و سطح راه ها به کار می رود. به دلیل اینکه اکثر قالب بندی های افقی لغزان بر روی تکیه گاه ثابت قالب مانند سنگ یا خاک انجام می شود، این عملیات اصولا عملیات تحکیم، شمشه کشی، پرداخت کاری است. ماشین قالب لغزان معمولا بر روی ریل یا سکوی شکل داده شده حرکت می کند. بخش دریافت بتن ماشین ناوه ای است که برای توزیع یکنواخت بتن در تمامی بخش های قالب طراحی شده است. متراکم ساختن بتن توسط لوله لرزانی انجام می شود که با لبه جلویی قالب موازی و کمی جلوتر از آن قرار دارد. متراکم کردن بتن سازه را می توان با ویبراتورهای دستی نیز انجام داد. لوله های بتنی در جای یکپارچه نیز با استفاده از روش قالب بندب لغزان افقی تولید می شوند. ساخت پوششی کامل تونل با قالب بندی لغزان نیز انجام شده است.

قالب های رونده

قالب های رونده یا قالب های بالا رونده قالب هایی هستند که پس از هر بار بتن ریزی از سطح بتن فاصله گرفته و به صورت خزنده (با فشار جک و یا با استفاده از کارگر و جرثقیل) جابجا می شوند. این قالب ها معمولا برای اجرای دیوارهای بلند کاربرد دارند. در اجرای سنتی دیوارهای بلند لازم است که دو طرف دیوار داربست بندی گردد اما در شیوه قالب های رونده، قالب هر مرحله به مرحله قبلی متکی شده و قالب همانند یک صخره نورد به سمت بالا صعود کرده و مراحل فوقانی دیوار را به اجرا در می آورد، بدون اینکه نیاز به داربست جانبی داشته باشد. هر مرحله از اجرای دیوار به این شیوه را لیفت می گویند. در این قالب ها از دو سری قالب استفاده می شود و در هر مقطع یک سری قالب بر بالای سر قالب سری قبل استقرار پیدا می کند. بدین ترتیب که در حدود ۵۰ تا ۷۰سانتی متر از بالای قالب، سوراخی کار گذاشته می شود و قالب توسط جرثقیل بلند شده و پای آن در سوراخ مذکور توسط بولت محکم می شود و قالب توسط جک در وضعیت شاقول تثبیت می شود. سوراخ لیفت اول در لیفت دوم نیز ایجاد می گردد تا در اجرای لیفت سوم مورد استفاده قرار گیرد.

قالب های پرنده

اصطلاح قالب پرنده به سیستمی اطلاق می شود که اجزا آن به یکدیگر متصل شده و یک واحد بزرگ را تشکیل می دهند که به آن عرشه می گویند. این سیستم برای قالب بندی دال بتنی در ساختمانهای چندین طبقه مورد استفاده قرار می گیرد. پس از آکه بتن هر طبقه ریخته شده و مقاومت لازم را کسب کرد، قالب پرنده (بدون جاسازی اجزا) از بتن جدا شده و به صورت افقی به سمت بیرون ساختمان حرکت داده می شود و در بیرون ساختمان بالا کشیده می شود تا در موقعیت جدید برای یک دال دیگر مورد استفاده مجدد قرار گیرد. اصطلاح “قالب عرشه پرنده” از آنجا گرفته شده است که این قالب به سمت بیرون ساختمان حرکت داده می شود (پرواز می کند) و به سمت بالا کشیده می شود تا در تراز طبقه بالاتر مورد استفاده قرار گیرد. هر واحد قالب پرنده از اجزا سازه ای مختلفی از جمله: خرپاها، تیرها، تیرچه ها و رویه فلزی یا پلاستیکی تشکیل و مونتاژ می شود تا چندین بار مورد استفاده قالب بندی دالهای ساختمان قرار گیرند. این قالب ها را میتوان برای نگاه داشتن تیرها و شاه تیرها، دالها و سایر اجزا سازه ای مورد استفاده قرارداد.

مزایا و معایب استفاده از قالب لغزنده (عمودی)

بطور کلی می توان مزایای استفاده از قالب لغزنده عمودی را به شرح زیر برشمرد :

• سرعت اجرای سازه بسیار بالاست .
• سازه اجرا شده کاملا یکپارچه بوده و عاری از وجود درزهای ساختمانی عمودی و افقی است .
• نیازی به استفاده از داربست برای انجام کار نمی باشد .
• امکان پیش ساخته کردن قطعات قالب در کارخانه وجود دارد و لذا عمیلات درون کارگاه ساختمانی از لحاظ آهنگری و نجاری به حداقل می رسد .
• استفاده از این نوع قالب از ایمنی بالایی برخوردار است .
• استفاده از این نوع قالب از لحاظ اقتصادی به صرفه است . البته لازم به ذکر است که استفاده از قالب لغزنده برای سازه های مرتفع بلندتر از ۲۰ متر به صرفه خواهد بود و برای سازه های غیر مرتفع چندان مناسب نمی باشد .

استفاده از قالب لغزنده دارای معایبی نیز می باشد که عبارتند از:

• قیمت اولیه آن گرانتر از قالب های معمولی است .
• اجرای بازشوها ، برآمدگی ها و همچنین آرماتورهای انتظار مشکل است . اصولا قالب لغزنده برای اجرای سازه هایی که مقطع ثابت داشته باشند (مانند سیلوهای گندم و …) مناسب تر است .
• تدارکات اجرایی مشکل است. با توجه به اینکه کار با قالب لغزنده معمولا ۲۴ ساعته و بطور سه شیفت اجرا می شود ، در نتیجه تأمین بتن ، آرماتور و سایر تدارکات مورد نیاز آن حساس تر از کارهای معمولی است . در صورت قطع برق ، وجود ژنراتور ضروری است و همچنین بایستی پیش بینی های لازم در مورد خراب شدن دستگاه بتن ساز ، پمپ بتن و سایر وسایل کار بعمل آید .
• در گرما و یا در سرمای شدید اجرای قالب لغزنده نسبت به روشهای دیگر مشکلات بیشتری را به همراه دارد .
• بطور کلی استفاده از قالب لغزنده نیاز به نیروی متخصص بیشتری داشته و می بایستی هماهنگی لازم بین اکیپ های مختلف کاری وجود داشته باشد.

انواع قالب های فلزی بتن

قالب ستون چهار گوش:

• از ترکیب پانل های مسطح و کنج های بیرونی می توان قالب بندی ستون ها را انجام داد.
• بجهت عمود نگه داشتن سطوح ستون نسبت به یکدیگر از قیدها استفاده می گردد، که بر دو نوع لوله ای و ناودانی می باشند.
• زاویه داخلی قیدها قائم و به صورت گونیا ساخته می شوند. قیدهای لوله ای با گیره کوتاه به بدنه قالب بسته می شوند. در ستون هایی با ابعاد بیشتر از 60*60 سانتی متر از قید ناودانی به همراه گیره بلند می گردد.
• برای جلوگیری از از پیچش ستونها بخصوص در ستون های مرتفع و یا ستون هایی که هر وجه آنها از ترکیب دو یا چند پانل بوجود آمده باشد، پیشنهاد می گردد که کنج ها و پانل های مورد استفاده از یک ارتفاع نباشند، به عنوان مثال در صورتیکه از کنج های 150 سانتی متری استفاده می گردد بهتر است که از پانل های 100 و 200 سانتی متری استفاده شود.

قالب ستون گرد:

• قالب ستون با مقاطع گرد جهت اجرای ستون با مقطع دایره با توجه به اندازه و قطر و ارتفاع ستون ،قالب های خاصی طراحی و ساخته می شود.
• معمولا مقطع ستون های گرد از دو سگمنت 180 درجه تشکیل می گردد و سگمنت های فوق توسط کلمپس فولادی نشکن به یکدیگر متصل می گردند.

قالب فونداسیون:

با استفاده از پانلهای مسطح، کنج های داخلی و بیرونی، لوله های پشت بند و سایر اتصالات مدولار می توان به راحتی سایر نقشه های انواع فونداسیون ها از قبیل گسترده، نواری و منفرد را اجرا نمود.

قالب بندی دیوار دوطرفه:

در اجرای قالب بندی دیوارهای دو طرفه، همان مواردی که در طراحی قالب یکطرفه اشاره شد لحاظ می گردد با این تفاوت که برای ثابت نگه داشتن فاصله دو سطح قالب که همان ضخامت دیوار می باشد و نیز مهار فشار جانبی بتن از پانل های سوراخ دار و میان بلت استفاده می شود. عبور میان بلت ها از دو پانل مسطح سوراخدار روبروی هم می باشد، که اغلب پانلهای مسطح مدولار به صورت سوراخدار نیز عرضه می گردد تا با توجه به نیاز پروژه از آنها استفاده می گردد. در مواردی که از پانل سوراخدار بخواهیم بجای پانلهای ساده استفاده نمائیم می توان سوراخهای آن را با استپ پین مسدود نمود.

نکات عمومی در ساختن قالب ها

در ساختن قالب اجزاء مختلف بتنی نکات زیر را باید رعایت کرد:

• صفحات و اندازه قالب ها باید به اندازه کافی به هم چسبیده و متصل شوند تا از خارج شدن شیره بتن، که باعث ایجاد حفره هایی در سطح بتن میشود، کرموشدن بتن، جلوگیری گردد.
• قبل از بتن ریزی قالب ها را باید در کلیه جهات عمودی و افقی، کنترل نمود و از استحکام پشت بندها، دستک ها و تیرهای نگهدارنده قالب مطمئن گردید.
• در موقع بتن ریزی قالبها را باید پیوسته کنترل کرد و در صورت لزوم آنها را تنظیم و یا تقویت کرد.
• قبل از بتن ریزی کلیه قسمت های داخلی قالب را باید کنترل نمود و آن را از هر گونه اشیاء اضافی، نظیر خرده های چوب پاک کرد.
• اگر ارتفاع بتن ریزی بیش از 5/1 متر باشد باید از وسائلی نظیر ناودان های فلزی و یا لوله های لاستیکی استفاده کرد تا از جدا شدن دانههای شن و ماسه و دوغاب سیمان از هم جلوگیری شود.
• در موقع ویبره کردن بتن باید انتهای ویبراتور تا حد پایین بتن پایین برد و حتی بتن ریخته شده قبلی را تا حداکثر 20 سانتیمتر ویبره کرد. باید توجه داشت که ویبره کردن بتن ریخته شده قبلی، بخصوص اگر بتن نسبتاً سخت شده باشد، ممکن است باعث باز شدن و شکستگی قالب، به خصوص در مورد دیوارها و بتن ها شود. یادآوری میشود که ویبره کردن بتن ریخته شده قبلی در صورتی که بتن به حالت پلاستیکی درآید برای بتن ضرری نخواهد داشت.
• موقعی که بتن ریزی با پمپ و از ته قالب انجام میشود باید توجه داشت که پر کردن قالب از بتن با سرعت زیاد صورت گیرد تا از سخت شدن آن قبل از پر شدن قالب جلوگیری شود. در صورتی که قدرت پمپ و میزان بتن ریزی به اندازه ای کم باشد که بتن شروع به گرفتن کند فشار زیادی به سطوح داخلی قالب وارد آمده و ممکن است باعث باز شدن و یا شکستگی می شود.