توضیحات
| مبحث | عنوان مبحث | اولین ویرایش 1st Edition | دومین ویرایش 2nd Edition | سومین ویرایش 3rd Edition | چهارمین ویرایش 4th Edition | پنجمین ویرایش 5th Edition | Title | part |
| 1 | تعاریف | 1392 | Definitions | 1 | ||||
| 2 | نظامات اداری | 1384 | Administration | 2 | ||||
| 3 | حفاظت ساختمانها در مقابل حریق | 1380 | 1392 | 1395 | Building Fire Protection | 3 | ||
| 4 | الزامات عمومی ساختمان | 1387 | 1392 | 1396 | General Building Requirements | 4 | ||
| 5 | مصالح و فرآورده های ساختمانی | 1369 | 1382 | 1389 | 1392 | 1396 | Building Materials Products | 5 |
| 6 | بارهای وارد بر ساختمان | 1380 | 1385 | 1392 | 1398 | Design Loads for Buildings | 6 | |
| 7 | پی و پی سازی | 1369 | 1369 | 1388 | 1392 | Foundation | 7 | |
| 8 | طرح و اجرای ساختمان های با مصالح بنایی | 1384 | 1392 | 1398 | Masonry Buildings | 8 | ||
| 9 | طرح و اجرای ساختمانهای بتن آرمه | 1368 | 1385 | 1388 | 1392 | 1399 | Design and Construction of Concrete Structures | 9 |
| 10 | طرح و اجرای ساختمانهای فولادی | 1368 | 1384 | 1387 | 1392 | Design and Construction of Steel Structures | 10 | |
| 11 | طرح و اجرای صنعتی ساختمانها | 1383 | 1392 | Industrialized Construction | 11 | |||
| 12 | ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا | 1372 | 1380 | 1385 | 1392 | Safety and Precautions in Construction | 12 | |
| 13 | طرح و اجرای تأسیسات برقی ساختمان ها | 1372 | 1382 | 1395 | Electrical Installations | 13 | ||
| 14 | تأسیسات مکانیکی | 1380 | 1391 | 1396 | Mechanical Systems | 14 | ||
| 15 | آسانسورها و پلکان برقی | 1380 | 1387 | 1392 | Elevators and Escalators | 15 | ||
| 16 | تأسیسات بهداشتی | 1372 | 1382 | 1391 | 1396 | Plumbing systems | 16 | |
| 17 | لوله کشی گاز طبیعی | 1381 | 1387 | 1389 | Natural Gas Piping | 17 | ||
| 18 | عایق بندی و تنظیم صدا | 1380 | 1390 | 1396 | Acoustics and sound Control | 18 | ||
| 19 | صرفه جویی در مصرف انرژی | 1370 | 1381 | 1389 | 1399 | Energy Conservation | 19 | |
| 20 | علائم و تابلوها | 1384 | 1396 | Signs and Symbols | 20 | |||
| 21 | پدافند غیرعامل | 1391 | 1395 | Passive Defense | 21 | |||
| 22 | مراقبت و نگهداری | 1392 | Care and Maintenance | 22 |
مبحث اول مقررات ملّی ساختمان
تحت عنوان تعاریف، در قالب یکی از مجموعه مباحث مقررات ملّی ساختم
ان به منظور آشنایی اولیه مهندسان و دست اندرکاران ساخت و ساز با الزامات، عناوین و بخشی از محتوی مباحث مقررات ملّی ساختمان و همچنین آشنایی با بعضی از تعاریف و اصطلاحات عمومی که در مباحث مذکور مورد استفاده قرار گرفته است، برای اولین بار در کشور تدوین شده است.
این مبحث در دو بخش ارائه می‌گردد. بخش اول به کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان و دامنه کاربرد آنها پرداخته است و در بخش دوم، برخی از اصلاحات و تعاریفی که کاربرد آنها در مجموعه مباحث مقررات ملّی ساختمان جنبه عمومیت دارد ارائه گردیده است.
در مقابل هر یک از اصطلاحات و تعاریف، شماره‌ای مشاهده می‌شود که بیانگر شماره مبحثی است که اصطلاح مورد نظر در آن مبحث، مورد استفاده قرار گرفته است. بدیهی است برای اطلاع از ضوابط فنی و اجرایی و همچنین آشنایی با تعاریف اختصاصی در هر مبحث، مراجعه به مبحث مربوطه الزامی است.
کمیته تخصصی تدوین مبحث اول مقررات ملّی ساختمان، ضمن انجام نظرخواهی‌های متعدد از صاحبنظران و اساتید فن و اعمال نظرات واصله در متن مبحث، آمادگی خود را جهت دریافت نظرات و پیشنهادات به منظور اعمال در بازنگری مبحث و ارتقای آن اعلام می‌دارد.
مقدمه
از زمان تصویب قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان در سال 1374 و آئین نامه اجرایی آن در سال 1375 ، آیین نامه و 
شیوه نامه‌های متعددی در زمینه موضوعات مرتبط با اجرای آنها وضع شده است. از محوری‌ترین آیین‌نامه های قانون مذکور که ترتیبات اجرای مقررات ملی ساختمان به موجب آن تعیین می‌شود، آیین نامه اجرایی ماده 33 قانون است که توسط یک گروه کارشناسی متشکل از نمایندگان وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت کشور، سا زمان نظام مهندسی ساختمان، شهرداری تهران و برخی تشکلهای مهندسی تهیه و برای تصویب به هیأت محترم وزیران تسلیم گردید و پس از بررسی های لازم در تاریخ17/4/83 از تصیب هیات وزیران گذشت.
در این آیین نامه که در 11 فصل تدوین شده است ، وظایف تمامی سازمانها، نهادها و مراجع عهده‌دار کنترل مقررات ملی ساختمان در کشور تعیین و ترتیبات اجرایی آن موکول به شیوه‌نامه هایی گردیده است که باید ظرف مدت 6 ماه تدوین و توسط وزارت مسکن و شهرسازی به تصویب برسد ، به همین منظور وزارت مسکن و شهرسازی ضروری دید که علاوه بر تهیه شیوه نامه های مورد اشاره، سایر شیوه نامه های آیین نامه اجرایی قانون را که در سالهای قبل تهیه شده بود هماهنگ با آن ، مورد بازنگری قرار داده و یک مجموعه واحدی را به مرحله اجرا بگذارد. مجموعه حاضر که با همکاری نزدیک و تنگاتنگ سازمان نظام مهندسی ساختمان و برخی فرهیختگان دانشگاهی و حرفه ای جامعه مهندسی کشور تدوین گردیده علاوه بر شیوه نامه اجرایی آیین‌نامه ماده 33 و آیین‌نامه اجرایی قانون ، بسیاری از ابهامات و مشکلاتی را که در اجرای قانون وجود داشت مرتفع و برای آنها تکلیف روشنی تعیین شده است.
این مجموعه شیوه نامه ها که در هشت فصل تدوین گردیده و حاوی دفترچه اطلاعات فنی ساختمان و شناسنامه فنی و ملکی ساختمان نیز می‌باشد ، در تاریخ 18/2/84 به وزارت کشور، سازمان نظام مهندسی ساختمان، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، سازمان مسکن و شهرسازی استانها و سایر مراجع مربوط جهت اجرا ابلاغ گردید. تا با اجرای مفاد آن توسط همه دست اندرکاران ساختمان و ایجاد هماهنگی لازم بین شهرداریها یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان و سازما نهای نظام مهندسی ساختمان استا نهای کشور یک نظام کارآمد ملی برای اعمال مقررات ملی ساختمان و ارتقای کیفیت به وجود آید و با کنترل نمودن نحوه اجرای ساختمان موجبات اطمینان از ایمنی، بهداشت، بهر ه‌دهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی تمام بهره‌برداران ساختمان فراهم آید و بهره‌وری سهم عظیمی از سرمایه های ملی کشور که در احداث بنا به کار می رود را افزایش دهد.
فهرست مطالب
فصل اول :کلیات
پیشگفتار
ماده1- تعاریف
ماده2- اهداف
ماده3- خدمات طراحی، اجرا، نظارت ساختمان
فصل دوم: طراحی ساختمان
ماده4- طراحی ساختمان
ماده5- دفاتر مهندسی طراحی ساختمان
ماده6- طراحان حقوقی ساختمان
فصل سوم: اجرای ساختمان
ماده7- اجرای ساختمان
ماده8- دفاتر مهندسی اجرای ساختمان
ماده9- مجریان حقوقی ساختمان
ماده10- مجریان انبوه سازکاربرگ های شماره 1و2و3 انبوه ساز
ماده11- حدود صلاحیت و ظرفیت اشتغال کاردانهای فنی، دیپلمه‌های فنی و معماران تجربی
ماده12- طرح و ساخت ساختمان توسط مجریان حقوقی یا دفاتر مهندسی اجرای ساختمان
فصل چهارم: نظارت ساختمان
ماده13- نظارت ساختمان
ماده14- ناظران حقیقی ساختمان
ماده15- ناظران حقوقی ساختمان
ماده16- نحوه ارجاع کار نظارت ساختمان به ناظران حقیقی و حقوقی و گردش کارمعرفی ناظران به صاحب کاران و شهرداری،
نحوه دریافت و نظارت،حق‌الزحمه تهیه و صدور شناسنامه فنی وملکی
مدارک مورد نیاز برای صدور پروانه اشتغال طراحی، اجرا و نظارت ساختمان
فصل پنجم: فهرست های قیمت خدمات مهندسی و نحوه عمل به ماده12 آیین‌نامه اجرایی
ماده17- نحوه محاسبه حق‌الزحمه خدمات مهندسی ساختمان در بخش طراحی و نظارت موضوع ماده هفده آیین‌نامه اجرایی
ماده18- نحوه عمل به ماده 12 آیین‌نامه اجرایی و تبصره‌های آن
فصل ششم: شناسنامه فنی و ملکی ساختمان
ماده19- شناسنامه فنی و ملکی ساختمان دفترچه اطلاعات ساختمان
فصل هفتم: شیوه‌نامه تعیین حدود صلاحیت و ظرفیت اشتغال اشخاص حقوقی موضوع تبصره 4 ماده 11
آیین‌نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان
فصل هشتم: پیوست مربوط به شیوه‌نامه مجریان ساختمان شامل شرایط عمومی قرارداد مجریان ساختمان، شرایط خصوصی قرارداد مجریان ساختمان و قراردادهای همسان مجریان ساختمان
مقدمه
محافظت ساختمانها در برابر آتش‌سوزی از ابعاد ایمنی جانی، مالی و منافع ملی از ضروری‌ترین نیازها و الزامات در طرح و اجر
ای ساختمانها است. علوم و مهندسی ایمنی در برابر آتش از موضوعات مهمی محسوب می‌شود که در دهه‌های اخیر در دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته است. دانش فنی و فناوری‌های ایمنی در برابر آتش در دنیا به سرعت در حال رشد است. این موضوع فقط به ساختمانهای متعارف محدود نمی‌شود و زمینه‌های متعدد دیگر در کشور مانند سیستمهای حمل و نقل و سازههای خاص همگی نیازمند تحقیقات و فناوری‌های ایمنی در برابر آتش هستند. علاوه برآن با توجه به نیازهای متعدد در صنعت ساختمان کشور و رویکرد به سمت اهدافی نظیر سبک‌سازی، مقاوم‌سازی، عایقکاری حرارتی و کاربرد مواد پلیمری و کامپوزیت‌ها در ساختمان که باعث افزایش خطرپذیری حریق شده، از مراکز تحقیقاتی انتظار می‌رود راه‌حل‌های کاربردی برای ایمنی این محصولات در برابر آتش ارائه نمایند. از جمله تهیه مقررات، استانداردها، دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های تخصصی برای تأمین سطح مناسب ایمنی در برابر آتش در ساختمانها و ترویج فناوری‌های محافظت در برابر آتش ضروری است. به این موضوع باید گرایش‌های جدید مقررات و استانداردها در دنیا به سمت الزامات پایه عملکردی و راه‌حل‌های مهندسی را اضافه کرد که در سالهای اخیر حوزه‌های جدید و تخصصی را در تحقیقات مهندسی آتش گشوده است و در کشور ما نیز باید در آینده نزدیک مورد توجه جدی‌تری قرار گیرد.
ویرایش حاضر از مبحث سوم مقررات ملی ساختمان نسبت به ویرایشهای قبلی به نحو قابل توجهی تکمیل شده تا به صورت بهتری پاسخگوی نیازهای جامعه مهندسی و ایمنی آحاد جامعه باشد. پیش از هر چیز، ساختار مبحث در این ویرایش به صورت مفهومی نظم داده شده، مطالب در فصل‌های تخصصی مربوط به خود ارائه شده است. دسته‌بندی تصرف‌ها که برای بسیاری از الزامات مورد نیاز است، در این ویرایش ارائه شده است. دسته‌بندی ساختارها از نظر مقاومت در برابر آتش،محدودیتهای ابعادی ساختمانها بسته به مقاومت عناصر آنها در برابر آتش، نصب سیستمهای کشف و اعلام حریق، مشخصات راههای خروج، رفتار مصالح نازک‌کاری و نما در برابر آتش، کنترل و محافظت مصالح پلیمری از نظر خطرپذیری در برابر آتش، مقاومت در برابر آتش
برای اجزای سازهای و جداکننده‌ها، آتش‌بندی فضاهای جداسازی شده، محافظت در برابر دود، نصب سیستمهای اطفا و سایر مسائل مهم در یک فصل‌بندی منطقی و مفهومی ارائه شده‌اند. به علاوه ضوابط مربوط به برخی فضاها و ساختمانهای خاص مانند آتریوم‌ها، ساختمانهای عمیق و پارکینگ‌ها در این ویرایش ارائه شده است. همچنین تجربیات و بازخوردهای جامعه مهندسی در سالهای قبل از طرق مختلف دریافت و بهره‌برداری شد. برخی اصلاحات مورد نیاز در ویرایشهای قبلی (اعم از رفع اشکال، تعدیل سطح الزامات، افزودن گزینه‌های طراحی و یا شفاف‌سازی برخی بندها) در این ویرایش انجام شده است. همچنین هماهنگیهای بیشتری با کمیته‌های تخصصی سایر مباحث از جنبه‌های فنی و واژه‌شناسی صورت گرفت.
یکی از پیشرفت‌های مهم در این ویرایش، تدوین ضوابط دسته‌بندی مصالح نازک‌کاری و نما از نظر رفتار در برابر آتش و تعیین الزامات کاربردی برای آنها بود. این موضوع همچنین برای مصالح فوم پلیمری صورت گرفت و ضوابط آنها ارائه شده است. نیازی به توضیح نیست که یکی از مهمترین عوامل گسترش حریق در ساختمانها و تلفات و خسارات ناشی از آنها، کاربرد مصالح قابل اشتعال و یا استفاده ناصحیح از مصالح با جزئیات اجرایی غلط است که در این ویرایش از مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، برای اولین بار ضوابط آنها تا حدود زیادی ارائه شده و قدم مهمی در جهت ارتقاء سطح ایمنی در برابر آتش در کشور تلقی می‌گردد.
در این ویرایش تلاش شد تا سطح الزامات و نیز دامنه اجباری شدن آنها در یک فرآیند منطقی و با در نظر گرفتن شرایط کشور از جنبه‌های مختلف اقتصادی، فنی و دسترسی به فناوری‌های مورد نیاز در نظر گرفته شده، برخی از الزامات تنها برای ساختمانهای عمومی و یا با ارتفاع زیاد اجباری شده است. بدیهی است با پیشرفت سطح فناوری و عمومی‌تر شدن کاربرد محصولات محافظت‌کننده در برابر آتش و دریافت بازخوردهای مناسب از این جهت، می‌توان در ویرایشهای بعدی دامنه اعمال مقررات ملی ساختمان را به نحو متناسب افزایش داد.
با وجود پیشرفت‌های به عمل آمده در سالهای اخیر، هنوز مقررات تخصصی محافظت در برابر آتش و مدارک فنی پشتیبان آن نیاز به توسعه و تکمیل دارد که امید است در سالهای پیش روی با سرعت بیشتری نسبت به قبل شاهد آن باشیم. قطعاً بازخورد اثرها و نظرهای متخصصین و دست‌اندرکاران، راهگشای تکمیل و توسعه مبحث در ویرایشهای بعدی خواهد بود.در حال حاضر تهیه دستورالعمل‌های طراحی و نصب برای سیستمهای اطفاء خودکار و لوله‌های قائم آتش‌نشانی در زیرکمیته‌های تخصصی مبحث سوم مقررات ملی ساختمان در دست تدوین است که امید است به زودی و پس از تصویب نهایی در شورای تدوین مقررات ملی ساختمان تحت عنوان مدارک فنی پشتیبان مبحث به جامعه فنی ارائه شود. قطعاً تهیه راهنما برای مبحث نیز از الویت مهم برخوردار است و از جمله ارائه اطلاعات در خصوص مصالح و سیستمهای متعارف برای کاهش هزینه‌ها و تسهیل طراحی در راهنمای مبحث مورد توجه قرار خواهد گرفت.
در اینجا لازم است تا از نظرات و راهنمایی‌های شورای محترم تدوین مقررات و به ویژه رئیس محترم شورا، جناب آقای دکتر محمد تقی احمدی، قدردانی گردد. کمک‌ها و پشتیبانی کارشناسان دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان، به ویژه سرکار خانم مهندس سهیلا پاکروان شایسته قدردانی می‌باشد. همچنین کمیته تخصصی مبحث سوم مقررات ملی ساختمان از نظرات رؤسای محترم سایر کمیته‌های تخصصی و جامعه مهندسی در جهت رفع اشکالات و ارتقاء این مبحث کمال تشکر را دارد.
امید است این ویرایش از مبحث در جهت ارتقاء ایمنی جانی و مالی شهروندان، کاهش خسارات ناشی از حریق و حفظ سرمایه های ملی به بهترین نحو مؤثر باشد.
فهرست مطالب
| 3-1 کلیات 3-1-1 تعاریف 3-1-2 علائم اختصاری 3-1-3 هدف و دامنه کاربرد 3-1-4 انتظارات عملکردی |
| 3-2 تقسیم‌بندی تصرف‌های ساختمانی 3-2-1 کلیات 3-2-2 دسته‌بندی تصرف‌ها 3-2-3 فضاهای فرعی حادثه‌خیز 3-2-4 تصرف‌های مختلط 3-2-5 استفاده از یک فضا با کاربریهای مختلف 3-2-6 جدول راهنمای حروف اختصاری تصرف‌ها |
| 3-3 دسته‌بندی انواع ساختارها 3-3-1 هدف و دامنه کاربرد 3-3-2 تعریف و دسته‌بندی ساختارها 3-3-3 مصالح قابل سوختن مجاز در ساختارهای نوع 1 و 2 |
| 3-4 محدودیتهای ارتفاع و مساحت ساختمانها 3-4-1 هدف و دامنه کاربرد 3-4-2 محدودیتهای کلی مساحت و ارتفاع 3-4-3 افزایش مجاز ارتفاع 3-4-4 میان طبقه‌ها 3-4-5 افزایش مساحت مجاز 3-4-6 ساختمانهای بدون محدودیت مساحت 3-4-7 مقررات در برخی شرایط خاص |
| 3-5 سیستمهای کشف و اعلام حریق 3-5-1 کلیات 3-5-2 سیستم اعلام حریق 3-5-3 نقشه‌ها و مدارک فنی 3-5-4 مکان‌های الزامی برای نصب سیستمهای کشف و اعلام حریق 3-5-5 ضوابط تکمیلی ساختمانهای بلند 3-5-6 مرکز کنترل یا اتاق فرمان 3-5-7 ضوابط طراحی 3-5-8 منطقه‌بندی (زون‌بندی) 3-5-9 نگهداری 3-6 راههای خروج از بنا و فرار از حریق 3-6-1 تعاریف اختصاصی 3-6-2 مقررات کلی 3-6-3 بخش‌های سه‌گانه راه خروج 3-6-4 اجزای تشکیل‌دهنده راه خروج 3-6-5 ظرفیت راههای خروج 3-6-6 پهنای راه خروج 3-6-7 چگونگی قرارگرفتن راههای خروج 3-6-8 روشنایی راههای خروج 3-6-9 علامتگذاری راههای خروج 3-6-10 راههای خروج قابل دسترس 3-6-11 ضوابط اختصاصی راههای خروج در تصرف‌های مسکونی 3-6-12 ضوابط اختصاصی راههای خروج در تصرف‌های آموزشی/فرهنگی 3-6-13 ضوابط اختصاصی راههای خروج در تصرف‌های درمانی/مراقبتی 3-6-14 ضوابط اختصاصی راههای خروج در تصرف‌های تجمعی 3-6-15 ضوابط اختصاصی راههای خروج در تصرف‌های کسبی/تجاری 3-6-16 ضوابط اختصاصی راههای خروج در تصرف‌های صنعتی و تصرف‌های انباری 3-6-17 ضوابط اختصاصی دیگر فضاهای تاسیساتی و خدماتی 3-6-18 فرار اضطراری و نجات |
| 3-7 الزامات واکنش در برابر آتش برای مصالح، نازک‌کاری‌های داخلی و نما 3-7-1 هدف و دامنه کاربرد 3-7-2 روش طبقه‌بندی مصالح نازک‌کاری از نظر واکنش در برابر آتش 3-7-3 مصالح نازک‌کاری دیوار و سقف 3-7-4 عایق‌های حرارتی پلاستیکی 3-7-5 مصالح نما |
| 3-8 مقاومت در برابر آتش 3-8-1 هدف و دامنه کاربرد 3-8-2 درجه‌بندی مقاومت در برابر آتش و آزمون‌های آتش 3-8-3 دیوارهای خارجی 3-8-4 دیوارهای داخلی 3-8-5 دیوارهای مانع آتش 3- 8-6 دوربند شفت‌ها 3-8-7 دیوار جداکننده آتش 3-8-8 ساختارهای افقی 3-8-9 آتش‌بندی منافذ و درزها 3-8-10 درجه‌بندی مقاومت در برابر آتش و محافظت اعضای سازهای 3-8-11 محافظت بازشوها 3-8-12محافظت گشودگی‌های انتقال هوا و کانال‌ها 3-9 سیستمهای اطفاء حریق و کنترل دود 3-9-1 کلیات 3-9-2 خاموش‌کننده‌های دستی 3-9-3 شبکه‌های لوله آب آتش‌نشانی 3-9-4 شبکه‌های بارنده خودکار (اسپرینکلرها) و سایر سیستمهای خودکار اطفای حریق 3-9-5 دوربندهای پلکان محافظت‌شده در برابر دود 3-9-6 راهکار تنظیم فشار برای محافظت شفت آسانسور در برابر دود |
| 3-10 ضوابط اختصاصی ساختمانهای بلندمرتبه 3-10-1 دامنه کاربرد 3-10-2 ساختار 3-10-3 شبکه بارنده خودکار 3-10-4 سیستمهای ایمنی در برابر آتش 3-10-5 راه خروج 3-10-6 آسانسور دسترسی آتش‌نشانی |
| 3-11 ضوابط فضاها و ساختمانهای خاص 3-11-1 آتریوم‌ها 3-11-2 ساختمانهای عمیق 3-11-3 الزامات اختصاصی پارکینگ اتومبیل‌های سبک |
| 3-12 ضوابط اختصاصی دسترسی نیروهای آتش‌نشانی 3-12-1 کلیات 3-12-2 حداکثر ارتفاع مجاز ساختمان بر حسب عرض معابر 3-12-3 محل استقرار خودروی امدادی |
| پیوست 1- نظامات اداری |
مقدمه
سومین نسخه بازنگری مبحث الزامات عمومی مقررات ملی ساختمان ایران در شرایط خاصی تدوین می‌شود؛ در سالهای اخیر بخش ساختمان در کشور با افزایش سرمایه‌گذاری و ساخت زیربنای بیشتر مواجه بوده و پروژه‌های عظیمی از نظر کمیت، چون مسکن مهر، به مراح
ل پایانی نزدیک شده؛ اما متأسفانه هنوز مسائل عمومی صنعت ساختمان حل نشده باقیمانده و بحران‌های ناشی از خطر سانحه در برخی ساخت و سازهای غیراصولی اخیر تهدید جدی برای جان و مال مردم محسوب می‌شود.
از طرف دیگر در ساخت و سازهای اصولی‌تر شهرهای بزرگ و کلانشهرها نیز عدم توجه به مسائل محیطی در محوطه‌ها و مجموعه‌های بزرگ ساختمانی چون انطباق با ویژگی‌های شهری و مناسب بودن دسترسی‌ها و توجه به مسائل زیست محیطی امکان بروز شرایط نامناسب شهری را تشدید می‌نماید و با وجود صرف هزینه‌های هنگفت از محل منابع ملی، اطمینانی در رضایت‌بخش بودن نتایج وجود ندارد.
بدیهی است که در این شرایط، به منظور درس‌گیری از تجارب پیشین، علاوه بر لزوم تلاش جهت ایجاد ساز و کاری دقیق‌تر در امر نظارت و اجرای صحیح ساختمانها و هدایت پایدار توسعه و عمران کشور، مسئولیت خطیرتری بر عهده قوانین و مقررات قرار گرفته و لازم است تا الزامات عمومی مقررات ملی ساختمان نیز متاُثر از شرایط، بصورتی دقیق‌تر تدوین و بازنگری شود.
بنابراین سومین ویرایش مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، ضمن تلاش در حفظ شاکله اصلی قبلی و اینکه با نسخه‌های پیشین تفاوت ماهوی نداشته و ادامه دهنده آنها باشد، پیگیری کننده اهداف اصلی و انتظارات عملکردی و اهداف عینی است. در این ویرایش با نظم دهی بیشتر به مطالب و فصل‌بندی مقررات در جهت بهره‌برداری سهل‌تر تلاش شده است.
کارکرد مناسب و پایدار ساختمان از نخستین ویرایش الزامات عمومی ساختمان مد نظر بوده و در ویرایشهای بعدی تکمیل شده است. در این ویرایش اصلاحاتی در زمینه تعیین الزاماتی برای کارکرد مناسب‌تر ساختمان انجام شده است. تلاش جهت بکارگیری ارزش‌های معماری و فرهنگ گذشته ساختمان در کشور تداوم یافته و امکان بهره گیری از عناصری چون حیاط مرکزی و گودال باغچه و ساباط و ایوان و مهتابی در این مقررات آورده شده است. تلاش شده تا با تدوین الزاماتی مناسب در جهت ارتقای کیفیت زندگی متصرفین و ایمنی بیشتر در زمان بهره‌برداری سمت‌گیری شود. در این رابطه توجه به ساختمانهای سبز و پایدار و تاُکید بر رعایت ضوابط مناسب‌سازی فضاها برای کم‌توانان جسمی و حرکتی در نظر گرفته شده و در اهداف عینی و انتظارات عملکردی بر لزوم توجه مسئولین و متولیان ساخت و ساز بر رعایت الزامات محیطی نیز تاُکید گردیده است.
چنانکه اشاره شد با توجه به ویژگی‌های اجتماعی کنونی، مباحثی در مورد امنیت فضاهای ساختمان و کاستن از بروز جرائم، افزون بر رعایت مسائل ایمنی و تدارک راههای امدادرسانی و فضاهای پناه، علاوه بر دسترس‌های خروج در حریق، پیش بینی شده است.
این نسخه از مقررات همانند نسخه‌های پیشین در معرض نظرخواهی از اهل حرفه قرار گرفته، اما تهیه ضوابط تکمیلی مربوط به تنوعات اقلیم‌های فرهنگی و سرزمینی و تکمیل ضوابط مربوط به تصرف‌های مختلف در بازنگری آتی این مقررات در نظر گرفته شده است. کمیته بازنگری مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان آمادگی دارد تا با دریافت نظرات اهل حرفه و صاحبنظران به اصلاح و تکمیل مقررات در ویرایش آتی بپردازد. امید است که بکارگیری ویرایش سوم مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان بتواند گامی در جهت نائل شدن به توسعه پایدار باشد.
فهرست مطالب
4-1 کلیات
4-1-1 اهداف کلی
4-1-2 اهداف عینی و انتظارات عملکردی
4-1-3 دامنه کاربرد
4-1-4 استانداردها و ضوابط
4-1-5 مدارک فنی
4-1-6 الزامات اجرایی
4-2 تعاریف
4-3 دسته‌بندی فضاها، تصرف‌ها و ساختمانها
4-3-1 دسته‌بندی فضاها
4-3-2 دسته‌بندی و تعریف تصرف‌ها
4-3-3 دسته‌بندی ساختمانها از نظر تعداد طبقات و نحوه قرارگیری بر زمین
4-4 مقررات کلی
4-4-1 ارتفاع و مساحت مجاز ساختمانها
4-4-2 الزامات کلی ساخت و قرارگیری ساختمان
4-4-3 الزامات همجواری ساختمانها، تصرف‌ها و فضاها
4-4-4 الزامات شکل، حجم و نمای ساختمان
4-4-5 الزامات پیش‌آمدگی‌های ساختمان
4-4-6 الزامات تأمین امنیت ساختمانها و ایمنی متصرفین
4-4-7 الزامات مناسب‌سازی ساختمان برای افراد دارای معلولیت و کم‌توان جسمی حرکتی
4-5 الزامات عمومی فضاها
4-5-1 فضاهای ورود، خروج، ارتباط و دسترس
4-5-2 فضاهای اقامت
4-5-3 اتاق‌ها و فضاهای اقامت چند منظوره
4-5-4 فضاهای اشتغال
4-5-5 فضاهای پخت و آشپزخانه‌ها
4-5-6 فضاهای بهداشتی
4-5-7 فضاهای نیمه‌باز
4-5-8 فضاهای باز
4-5-9 فضاها و عناصر واسط نورگیری و تهویه
4-5-10 توقفگاه‌های خودرو
4-5-11 انبارها
4-5-12 فضاهای نصب تأسیسات
4-5-13 سایر مشاعات و فضاهای خدماتی عمومی
4-6 الزامات عمومی نورگیری و تهویه فضاها
4-7 مقررات اختصاصی تصرف‌ها
4-7-1 تصرف‌های مسکونی
4-7-2 تصرف‌های حرفه‌ای/ اداری
4-7-3 تصرف‌های آموزشی/ فرهنگی
4-7-4 تصرف‌های درمانی/ مراقبتی
4-7-5 تصرف‌های تجمعی
4-7-6 تصرف‌های صنعتی
4-8 مقررات خاص ساختمانهای بلند (گروه 8)
4-9 الزامات عمومی عناصر و جزئیات مهم ساختمان
4-9-1 دیوارها
4-9-2 کف و سقف
4-9-3 نازک کاری و پوشش‌ها
4-9-4 سقف‌های کاذب
4-9-5 بام‌های مسطح
4-9-6 بام‌های شیبدار
4-9-7 سقف‌های نورگذر
4-9-8 نصب و اجرای در و پنجره
4-9-9 حفاظ‌ها، جانپناهها و میله‌های دستگرد
4-9-10 آب‌بندی و عایقکاری رطوبتی
4-9-11 شومینه، بخاری دیواری و دودکشها
4-9-12 جزئیات عمومی ایمنی و امنیت در برابر سوانح و سایر خطرات
4-9-13 عایقکاری صوتی و حرارتی و صرفه‌جویی در مصرف انرژی
4-9-14 تأسیسات در ساختمان
4-9-15 نگهداری و دفع زباله
4-9-16 سایر تجهیزات ساختمان
مقدمه ویرایش پنجم (1396)
مجموعه پیش رو ویرایش پنجم مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان با عنوان ” مصالح و فرآورده‌های ساختمانی” می باشد و هدف از تدوین آن ارائه مشخصات فنی مواد، مصالح و فرآورده‌های ساختمانی به منظور حفظ ایمنی، بهداشت، محیط زیست، دوام مناسب و صرفه اقتصادی در ساختمان است.
با توجه به اهمیت مواد و مصالح و فرآورده‌های ساختمانی در صنعت ساختمان و تولیدات جدید که با هدف مصرف انرژی کمتر، آلایندگی کمتر، دوام بیشتر و در راستای توسعه پایدار پایه گذاری شده‌اند، کمیته مبحث پنجم در پروژه ای اکثر آئین نامه ها و دستورالملهای کشورهای پیشرفته و در حال توسعه جهان را مطالعه و بررسی نموده و در انتها شیوه بین المللی ISO برای فصل بندی مبحث پنجم جدید را انتخاب نموده است.
تولیدات و فرآورده‌های جدید مصالح ساختمانی، ویژگی‌ها و مشخصات فنی مصالح و آخرین استانداردهای تدوین شده جهانی و سازمان ملی استاندارد ایران در این ویرایش مورد توجه ویژه قرار گرفته است.
تغییرات دیگری که در ویرایش فعلی صورت پذیرفته است در زیر خلاصه می گردد:
1- ترتیب ارائه فصول مبحث کاملاً تغییر یافته و بر اساس دستورالعمل ISO منظم گردیده است.
2- فصول جدیدی نظیر یراق الات ساختمانی، فلزات غیر آهنی، مصالح نوین و واژه نامه به مبحث اضافه گردید.
3- تولیدات جدید و استاندارد شده در هر یک از مصالح ساختمانی در فصول مربوطه گنجانیده شد.
4- جداول اخذ شده از استانداردهای ایران که در ویرایش چهارم مبحث در متن قرار گرفته بود حذف گردید. این جداول عمدتاً در فصول سیمان و فرآورده‌های سیمانی، ملاتها، بتن ها، افزودنی‌های بتن، سنگدانه ها، آجرها و بلوکهای سفالی، کاشی، سنگهای ساختمانی، آهک، گچ و فلزات قرار داشت. دلیل این امر تغییرات و بازنگریها در استاندارد این مصالح بوده است. بهرحال عنوان آخرین استانداردهای تدوین شده سازمان ملی استاندارد ایران در پیوست 2 آورده شده است.
5- مصالح ویژه تأسیسات الکتریکی، مکانیکی، بهداشتی و ویژه حریق با توافق با رؤسای کمیته‌های تخصصی مباحث مربوطه به آن مباحث منتقل گردید.
6- در پیوست 1 تحت عنوان مصالح نوین به مواد جدید نانویی نظیر رنگ‌های نانویی، شیشه‌های نانویی و شیشه های جدید با خواص گوناگون، کاربرد فناوری نانو در مصالح ساختمانی نظیر سیمان، گچ، سرامیک، چوب، قیر، کاشی و محصولات جدید نانویی مانند نانوسیلیس و نانو تیتانیم اشاره گردیده است. در این پیوست همچنین به مصالح در کاربرد صفحات روکش دار گچی، عایق های حرارتی مرکب، میراگرها، ژئوسینتتیک ها پرداخته شده است.
در اینجا لازم می دانیم از پیشنهادها و نظرات ارزشمند اعضاء شورای تدوین، ریاست شورا، کارشناسان دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان، روسای مباحث مربوطه، نظام های مهندسی استانهای کشور و برخی متخصصین دانشگاهی و صنعت در جهت ارتقاء این مبحث صمیمانه سپاسگزاری نماییم.
امید است ویرایش جدید مبحث قدم کوچکی در راستای توسعه پایدار در صنعت ساخت و ساز کشور برداشته و برای کاربران مفید واقع گردد. بدیهی است نظرات ارزشمند کاربران در آینده برای تهیه ویرایش های بعدی راهگشای کمیته مبحث پنجم خواهد بود.
فهرست مطالب
5-1 کلیات
5-1-1 هدف و دامنه کاربرد
5-1-2 دسته‌بندی مصالح
5-1-3 استانداردها
5-1-4 ویژگی‌ها و مشخصات فنی
5-1-5 تأیید کیفیت
5-1-6 مطابقت با استاندارد
5-1-7 استفاده مجدد
5-1-8 مصالح و فرآورده‌های نوین
5-1-9 انبار کردن
5-1-10 ساخت و تولید در کارگاه
5-1-11 الزامات واکنش در برابر آتش برای مصالح ساختمانی
5-2 سیمان هیدرولیکی
5-2-1 تعریف
5-2-2 دسته‌بندی
5-2-3 استانداردها
5-2-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-2-5 سازگاری
5-2-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-3 آهک و فرآورده‌های آن
5-3-1 آهک ساختمانی
5-3-2 فرآورده‌های آهکی
5-3-3 استانداردها
5-3-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-3-5 سازگاری
5-3-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-4 گچ و فرآورده‌های آن
5-4-1 تعریف
5-4-2 دسته‌بندی
5-4-3 استانداردها
5-4-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-4-5 سازگاری
5-4-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-5 ملات‌‌های ساختمانی
5-5-1 تعریف
5-5-2 دسته‌بندی
5-5-3 استانداردها
5-5-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-5-5 سازگاری
5-5-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-6 سنگهای ساختمانی
5-6-1 تعریف
5-6-2 دسته‌بندی
5-6-3 استانداردها
5-6-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست‌محیطی
5-6-5 سازگاری
5-6-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-7 سنگدانه‌ها
5-7-1 تعریف
5-7-2 دسته‌بندی
5-7-3 استانداردها
5-7-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-7-5 سازگاری
5-7-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-8 کاشی سرامیکی
5-8-1 تعریف
5-8-2 دسته‌بندی
5-8-3 استانداردها
5-8-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-8-5 سازگاری
5-8-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-9 فرآورده‌های سفالی و آجرها
5-9-1 تعریف
5-9-2 دسته‌بندی
5-9-3 استانداردها
5-9-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-9-5 سازگاری
5-9-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-10 فرآورده‌های سیمانی
5-10-1 تعریف
5-10-2 دسته‌بندی
5-10-3 استانداردها
5-10-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-10-5 سازگاری
5-10-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-11 قیر و قطران
5-11-1 تعریف
5-11-2 دسته‌بندی
5-11-3 استانداردها
5-11-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-11-5 سازگاری
5-11-6 بسته بندی، حمل و نگهداری
5-12 عایق‌های رطوبتی
5-12-1 تعریف
5-12-2 دسته بندی
5-12-3 استانداردها
5-12-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-12-5 بسته بندی، حمل و نگهداری
5-13 عایق‌های حرارتی
5-13-1 تعریف
5-13-2 دسته‌بندی
5-13-3 استانداردها
5-13-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-13-5 سازگاری
5-13-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-14 شیشه
5-14-1 تعریف
5-14-2 دسته‌بندی
5-14-3 استانداردها
5-14-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-14-5 سازگاری
5-14-6 بسته‌بندی، حمل و نگه¬داری
5-15 یراق آلات ساختمانی
5-15-1 تعریف
5-15-2 دسته بندی
5-15-3 استانداردها
5-15-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-15-5 بسته بندی، حمل و نگهداری
5-16 رنگ و پوشش‌های ساختمانی
5-16-1 تعریف
5-16-2 دسته‌بندی
5-16-3 استانداردها
5-16-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-16-5 سازگاری
5-16-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-17 پلیمرهای ساختمانی
5-17-1 تعریف
5-17-2 دسته‌بندی
5-17-3 استانداردها
5-17-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست‌محیطی
5-17-5 سازگاری
5-17-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-18 چوب و فرآورده‌های آن
5-18-1 تعریف
5-18-2 دسته‌بندی
5-18-3 استانداردها
5-18-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-18-5 سازگاری
5-18-6 بسته‌بندی، حمل و نقل و نگهداری
5-19 آهن، فرآورده‌های آهنی و مصالح جوشکاری
5-19-1 تعریف
5-19-2 دسته‌بندی
5-19-3 استانداردها
5-19-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-19-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
5-20 فلزات غیرآهنی
5-20-1 تعریف
5-20-2 دسته‌بندی
5-20-3 استانداردها
5-20-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی
5-21 نانو مواد
5-21-1 تعریف
5-21-2 دسته‌بندی
5-21-3 استانداردها
5-21-4 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست‌محیطی
5-21-5 سازگاری
5-21-6 بسته‌بندی، حمل و نگهداری
پیوست 1: مصالح نوین
پیوست 2: استانداردهای مرجع
پیوست 3: واژه نامه
مقدمه
مبحث ششم مقررات ملّی ساختمان که مربوط به “بارهای وارد بر ساختمان” است اولین بار در سال 1380 منتشر گردید و دو آیی
ننامه موجود در کشور را تحت عناوین: آیین‌نامه حداقل بار وارده بر ساختمانها و ابنیه فنی – استاندارد شماره 519 سال 1379، و” آیین‌نامه طراحی ساختمانها در برابر زلزله” استاندارد شماره 2800 سال 1378 را در برگرفت. ویرایش دوم این مبحث نیز در سال 1384 و در پی تغییرات گسترده در ویرایش سوم استاندارد 2800 انتشار یافت.
با توجه به توسعه ساخت و ساز در کشور و همچنین پیشرفت‌های ایجاد شده در علم مهندسی عمران لزوم بازنگری ویرایش دوم و بروز رسانی آن براساس آخرین ویرایش آیین‌نامه‌های معتبر دنیا در زمینه تدوین آیین‌نامه‌های بارگذاری ضروری به نظر می‌رسد. در ادامه مهمترین تغییرات ایجاد شده در ویرایش حاضر مختصراً ارائه می‌شود:
با توجه به گستردگی و تنوع اقلیم آب و هوایی کشور ایران، ضوابط مربوط به بار سیل (فصل 6)، بار باران (فصل 8) و بارهای یخ – یخ زدگی جوی (فصل 9) در این ویرایش به مبحث ششم مقررات ملّی ساختمان اضافه شده است.
با توجه به فصول جدید بارگذاری اضافه شده، گروه‌بندی خطرپذیری ساختمان و همچنین ضریب اهمیت مربوط به هر نوع بارگذاری در فصل اول این مقررات منظور شده است.
ترکیبات بارگذاری مربوط به طراحی به روشهای متفاوت با در نظر گرفتن بارهای جدید اعمالی، در فصل دوم این مقررات ارائه شده است.
عمده‌ترین تغییر ایجاد شده در فصل مربوط به بار مرده، حذف بار مربوط به تیغه‌های جداساز فضا و انتقال آن به فصل مربوط به بارهای زنده است.
حداقل بار طراحی جانبی خاک با توجه به شرح مصالح انباشته شده در پشت دیوار حائل اصلاح و در فصل بارهای خاک و فشار هیدرواستاتیکی (فصل 4) اعمال شده است.
از جمله مهمترین تغییرات اعمالی در فصل بارهای زنده (فصل 5) عبارتست از: ارائه ضوابط مربوط به دیوارهای تقسیم کننده، اصلاح ضوابط مربوط به کاهش بارهای زنده طبقات از جمله امکان کاهش بار زنده محل عبور و یا پارک خودروهای سواری و کاهش در بارهای زنده بام تحت شرایط خاص، اصلاح بارهای جراثقال، تکمیل و بروز رسانی حداقل بارهای زنده گسترده یکنواخت و بار زنده متمرکز کف‌ها، بار زنده محل فرود بالگرد و تعیین یک حداقل مقدار ممکنه برای حالاتی که بار زنده آنها در این مبحث مشخص نشده است.
اصلاح رابطه مربوط به تعیین بار برف بام بر اساس ضریب اهمیت، ضریب برف‌گیری، ضریب شرایط دمایی و ضریب شیب؛ بازنگری ضوابط مربوط به بارگذاری نامتوازن، انباشتگی برف در بام‌های ترازهای پایین‌تر و متفاوت، و سربار باران بر برف از جمله تغییراتی است که در بار برف (فصل 7) ایجاد شده است.
با توجه به گسترش صنعت بلند مرتبه‌سازی و همچنین امکان بروز طوفان‌هایی با سرعت زیاد، لزوم بازنگری ضوابط مربوط به تعیین بارهای ناشی از باد ضروری به نظر می‌رسد. تغییرات ایجاد شده در این فصل به حدی است که می‌توان فصل مربوط به بارهای ناشی از باد (فصل 10) را یک فصل جدید در این مبحث به شمار آورد. بطور کلی سه روش جهت محاسبه بار باد در این فصل پیش‌بینی شده است: روشهای استاتیکی، دینامیکی و تجربی (تونل باد). روش استاتیکی برای سازه و ساختمانهای با ارتفاع کم و متوسط و نیز نما و پوسته خارجی مناسب است. در این روش فشار ناشی از باد به دو بخش فشار داخلی و خارجی تقسیم شده و هریک از این نیروها بر اساس ضریب اهمیت، فشار سرعتی، ضریب بادگیری، ضریب اثر باد جهشی و ضریب فشار داخلی یا خارجی تعیین می‌شود. روش دینامیکی برای تعیین اثرات کلی باد شامل پاسخ تشدید شده و عمدتاً برای ساختمانهای بلند و سازههای لاغر (بجز نما و پوسته خارجی و اعضای سازهای ثانوی) به کار می‌رود. ساختار این روش مشابه روش استاتیکی است، با این تفاوت که ضریب اثر تند باد و ضریب بادگیری به طور متفاوتی تعیین می‌شوند. روش تجربی برای ساختمان‌هایی که ممکن است در معرض اثرات جستی باد یا گرفتگی قسمتی از عبور جریان توسط موانع بالا دست جریان، ریزش گردباد یا اثرات ناپایداری آیرو دینامیکی قرار گیرند و همچنین ساختمان‌هایی که پوسته خارجی نامتعارفی دارند مناسب است. ضوابط و روابط مربوط به هر روش به تفصیل در هر بخش ارائه شده است.
با توجه به بازنگری در ضوابط استاندارد 2800 (آیین‌نامه طراحی ساختمان در برابر زلزله)، کمیته تخصصی مبحث ششم تصمیم گرفت تا ضمن ارجاع ضوابط طراحی در برابر زلزله به آخرین ویرایش استاندارد 2800 به ذکر ضوابط لرزه‌ای مهم و بیان واضح‌تر موارد ابهام آمیز در فصل 11 این مبحث بسنده کند.
با توجه به اهمیت موضوع پدافند غیرعامل و انتشار مبحث 21 در خصوص این مطلب، بارهای ناشی از انفجار در فصل 12 ارائه گردیده است.
در انتها کمیته تخصصی علاقه‌مند است تشکر خود را از مهندسان و یا سازمان‌هایی که پیشنهاداتی ارسال نموده‌اند اظهار نماید و امید دارد این همکاری ادامه داشته باشد. بدیهی است کلیه پیشنهادات حفظ شده و مجدداً مورد بحث قرار خواهد گرفت. امید است متن این ویرایش برای مهندسان کشور مفید واقع شده و کمیته تخصصی مبحث را کماکان از راهنمایی‌ها و اظهارنظرهای خود محروم نفرمایند.
فصل دوم- ترکیب بارها
6-2-1- کلیات
6-2-2- علایم اختصاری
6-2-3- ترکیب بارها در طراحی به روش حالتهای حدی
6-2-4- ترکیب بارها برای حوادث غیر عادی
فصل سوم- بار مرده
6-3-1- کلیات
6-3-2- وزن اجزای ساختمان و مصالح مصرفی
6-3-3- وزن تاسیسات و تجهیزات ثابت
فصل چهارم- بارهای خاک و فشار هیدرواستاتیکی
6-4-1- کلیات
6-4-2- فشارهای جانبی
6-4-3- زیر فشار وارد بر کف و شالوده
فصل پنجم- بار زنده
6-5-1- تعاریف
6-5-2- بار زنده گسترده یکنواخت
6-5-3-بار زنده متمرکز
6-5-4- بارهای وارده بر سیستمهای نرده،نرده حفاظ،دست انداز،حفاظ پارکینگ،و نردبان ثابت
6-5-5- بارهای ضربه ای
6-5-6- بار زنده نامشخص
6-5-7- کاهش بارهای زنده طبقات
6-5-8- کاهش در بارهای زنده بام
6-5-9- بارهای جراثقال
فصل ششم- بار سیل
6-6-1- کلیات
6-6-2- تعریف
6-6-3- الزامات و بارهای طراحی
فصل هفتم- بار برف
6-7-1- بار برف زمین
6-7-2- بار برف بام
6-7-3- ضریب اهمیت
6-7-4- ضریب برف گیری
6-7-5- ضریب شرایط دمایی
6-7-6- ضریب شیب
6-7-7- بارگذاری جزیی
6-7-8- بارگذاری نامتوازن
6-7-9-انباشتگی برف در بام پایین تر
6-7-10- بالا آمدگی و دست انداز بام
6-7-11- برف لغزنده
6-7-12- سربار باران بر برف
6-7-13- ناپایداری برکه ای
6-7-14- بام های موجود
فصل هشتم- بار باران
6-8-1-کلیات
6-8-2- علایم
6-8-3- زهکشی بام
6-8-4- بارهای ناشی از باران طرح
6-8-5- ناپایداری انباشتگی آب
فصل نهم- بار یخ-یخ زدگی جوی
6-9-1- کلیات
6-9-2- بار یخ
6-9-3- ضخامت طراحی یخ ناشی از یخ زدگی باران
6-9-4- ضریب ارتفاع
6-9-5- ضخامت اسمی یخ
6-9-6- اثر باد بر سازه ها و اجزای پوشیده از یخ
6-9-7- بارگذاری جزیی
فصل دهم- بار باد
6-10-1- کلیات
6-10-2- فشار ناشی از باد بر ساختمان ها و سازه ها
6-10-3- فشار مبنای باد
6-10-4- روش محاسبه بار باد
6-10-5- ارتفاع مبنا
6-10-6- روش استاتیکی
6-10-7- بار باد بر روی سازه های مختلف
فصل یازدهم- بار زلزله
6-11-1- هدف
6-11-2- حدود کاربرد
6-11-3- ضوابط کلی
6-11-4- ملاحظات معماری و پیکربندی سازه ای
6-11-5- ملاحظات طراحی و ساخت ساختمان در پهنه های گسلی
6-11-6- گروه بندی ساختمان بر حسب اهمیت
6-11-7- گروه بندی ساختمان بر حسب نظم سازه ای
6-11-8- گروه بندی ساختمان بر حسب سیستم سازه ای
6-11-9-زلزله طرح
6-11-10- ترکیب بارهای شامل اثرهای زلزله طرح
6-11-11- اثرات بار زلزله شامل ضریب اضافه مقاومت
6-11-12- تعیین ابعاد شالوده
6-11-13- تغییر مکان جانبی طرح
6-11-14- درز انقطاع
6-11-15- کنترل ساختمان برای زلزله سطح بهره برداری
فصل دوازدهم- بار انفجار
6-12-1- حدود کاربرد
6-12-2- بار بر پوسته ساختمان
6-12-3- ظرفیت باقیمانده
پیوستهای مبحث ششم
پیوست6-1- جرم مخصوص مواد و جرم واحد حجم مصالح و اجزای ساختمان
پیوست 6-2- روش دینامیکی محاسبه بار باد
مقدمه
مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان «پی وپی‌سازی» برای اولین بار در مرداد ماه 1369 منتشر شد. از آنجا که اساساً موض
وع مهندسی ژئوتکنیک به علت پیچیدگی‌ها و عدم شناسایی‌هایی که در زمین موجود است، مانند سایر گرایش‌های مهندسی عمران در چارچوب آیین‌نامه و مقررات به راحتی نمی‌گنجد، متن اولیه این مبحث مختصر و در حد بیان تعاریف کلی عنوان شده بود. در ویرایش بعدی که در سال 1388 منتشر شد، علی‌رغم گسترش قابل توجه مطالب نسبت به ویرایش قبلی اما اعداد و ارقام محدوده‌های طراحی مانند ضرایب اطمینان وحدود مجاز بهره‌برداری ارائه نگردید. با توجه به پیشرفت‌هایی که در این گرایش مهندسی پیش آمده، اعتقاد اعضاء کمیته بر آن بوده است که لازم است اعداد و ارقام مورد نیاز طراحان را تاحد بیشتری مطرح نمود و لذا ویرایش حاضر با گسترش نسبتاً وسیعی در مقایسه با متن قبلی روبروست که امید است مورد استفاده مهندسان قرار گیرد. حرفه مهندسی ژئوتکنیک به علت آنکه تکیه بر آزمایشهای صحرایی و آزمایشگاهی متعدد دارد و تغییرات قابل ملاحظه‌ای در خصوصیات خاک‌ها وجود دارد فضای حاکم بر مبحث این تخصص از سایر مباحث مقررات ملی ساختمان کمی متفاوت باشد. در این مبحث به قضاوت مهندسی از تفسیر مشاهدا و نتایج آزمایش‌ها تکیه بیشتری می‌شود ارتباط هم تجربه مهندسی نقش اساسی تری به عهده می‌گیرد و هم مسئولیت مهندس افزایش می‌یابد. زمینه اصلی ویرایش جدید، طراحی براساس حالات حدی است و در آن عمدتاً به حالات حدی نهایی و بهره‌برداری پرداخته شده است. این دو حالت حدی علاوه بر آنکه با مفاهیم علمی و عملی ژئوتکنیک هماهنگی خوبی دارد، امروزه در بیشتر گرایش‌های مهندسی عمران مطرح شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. سعی شده با معرفی ضرایب اطمینان مناسب، یافته‌های حالات حدی با یافته‌های تنش‌های مجاز قابل مقایسه باشد و طراحان بتوانند مطابق معمول با روش تنش‌های مجاز یا مشابه سایر همکارانشان در حرفه مهندسی عمران با روش حالات حدی طراحی کنن. از ویژگی‌های این مبحث ارتباط تنگاتنگ آن با سایر مباحث موجود در مقررات ملی ساختمان است. در این رابطه سعی شده ضمن منظور داشتن مسائل سازهای، کمترین تناقصی با مباحث مربوط به آنها ایجاد نشود. وجود متخصص سازه در جمع کمیته تدوین کننده این مبحث خود نشانه اهمیت این موضوع است. لازم است یادآوری شود که ضمن آنکه موضوع خاک و ژئوتکنیک از قدیمی‌ترین تخصص‌های مهندسی عمران است، ولی به علت پیچیدگی‌های خاص آن هنوز مسائل ناشناخته در آن فراوان بوده و نیاز به پژوهش و کسب تجربه بیشتری است. از این رو علی‌رغم اینکه در ویرایش جدید تا آنجا که ممکن بوده سعی شده برای سوالات و گزینه‌های مختلف طراحان، پاسخ‌های روشن و قاطعی داده شودع اما سوالات پاسخ داده نشده و یا اشکالات متعددی ممکن است در متن فعلی وجود داشته باشد که برای برطرف کردن آنها نیاز به راهنمایی عموم مهندسان و اهل فن می‌باشد.
فهرست مطالب
1-7 کلیات
1-1-7 هدف
2-1-7 دامنه کاربرد
3-1-7 تعاریف
4-1-7 روشهای طراحی
2-7 شناسائی ژئوتکنیکی زمین
1-2-7 هدف
2-2-7 شرایط نیاز به انجام عملیات شناسائی
3-2-7 شناسایی‌ها
4-2-7 حفاری و نمونه‌برداری خاک
5-2-7آزمون‌های آزمایشگاهی
6-2-7 آزمون‌های درجا (محلی)
7-2-7 گزارش‌ها
3-7 گودبرداری و پایش
1-3-7 هدف
2-3-7 آماده‌سازی و تسطیح
3-3-7 گودبرداری
4-3-7پایش و کنترل
4-7پی سطحی
1-4-7هدف
2-4-7ملاحظات طراحی پی‌های سطحی
3-4-7ظرفیت بابری پی‌های سطحی
4-4-7 نشست مجاز
5-4-7روشهای طراحی پی سطحی
6-4-7پی‌های انعطاف پذیر
7-4-7ملاحظات اجرایی پی‌های سطحی
5-7سازههای نگهبان
1-5-7هدف
2-5-7انواع سازههای نگهبان
3-5-7 پایداری انواع سازههای نگهبان
4-5-7 فشار خاک
5-5-7روشهای طراحی سازههای نگهبان
6-5-7مهاربندی
7-5-7 خاکریز پشت دیوار
8-5-7 زهکشی و آب‌بندی دیوارها
6-7 پی‌های عمیق
1-6-7هدف
2-6-7 مبانی طراحی پی‌های عمیق
3-6-7 بارهای طراحی
4-6-7 شمع تحت بار محوری
5-6-7شمع‌های تحت بار جانبی
6-6-7گروه شمع
7-6-7 بار مجاز طراحی شمع‌ها
8-6-7آزمایشهای بارگذاری شمع
9-6-7طراحی سازهای شمع‌ها
10-6-7 ملاحظات ساخت و اجرای شمع
مقدمه
استفاده از مصالح بنایی در اجرای ساختمانها از دیر باز در ایران رواج داشته است. اکثر ساختمانهای موجود در کشور، بهویژه در شهرهای کوچک، بخش‌ها، روستاها و همچنین در بافت‌های فرسوده و قدیمی کلانشهرها از نوع مصالح بنایی می‌باشند. آسیب‌پذیر بودن این ساختمانها در زمین لرزه‌های گذشته، ک
ه عمدتا ناشی از عدم رعایت صحیح ضوابط فنی می‌باشد، اهمیت تدوین، به‌روزرسانی و ترویج مبحث هشتم مقررات ملّی ساختمان را آشکار می‌سازد.
اولین کمیته تخصصی مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان، تحت عنوان “ساختمانهای مصالح بنایی” در سال 1376 شروع به فعالیت نمود. در ابتدا، با توجه به رواج اجرای سنتی این نوع ساختمان در ایران، که عمدتا مغایر با ضوابط فنی ساختمانهای مقاوم در برابر زلزله می‌باشد، کمیته تخصصی تصمیم گرفت این مبحث را بر اساس تجربیات بومی و امکانات موجود در کشور بومیسازی نماید و طی مباحث جداگانه: ساختمانهای آجری، خشتی و سنگی غیرمسلح و کلافدار، مبحث را بر مبنای نیاز آن زمان جامعه مهندسی ایران تدوین و در سال 1384 ارایه نمود. با پیشرفت صنعت ساخت و ساز و فراهم گردیدن امکان استفاده از مصالح جدید در اقصی نقاط کشور، در ویرایش دوم مبحث، مباحث ساختمانهای سنتی خشتی، سنگی و آجری غیرمسلح تجمیع و محدودتر گردیده و جهت آشنایی جامعه مهندسان، مبحث بنایی مسلح به صورت مقدماتی و محدود وارد مبحث گردید.
با توجه به اهتمام جدی دفتر تدوین مقررات ملّی ساختمان جهت بازنگری و بروز نمودن مباحث، پس از تدوین آخرین ویرایش مبحث هشتم در سال 1392، کمیته جدید مبحث، بلافاصله ارزیابی و بازنگری مبحث را آغاز نمود. در مسیر به روزرسانی مبحث و همگام کردن آن با آیین‌نامه‌های معتبر بین‌المللی و نیاز امروز صنعت ساختمان کشور، در ویرایش جدید، بحث ساختمانهای بنایی مسلح به صورت جامع ارایه شده است. همچنین، با توجه به وجود امکانات فنی و اقتصادی ساخت ساختمانهای بنایی با کلاف در اقصی نقاط کشور و نظر به آسیب‌پذیر بودن ساختمانهای بنایی سنتی غیرمسلح (بدون کلاف)، بحث اخیر از مبحث هشتم حذف شده است. با برگزاری جلسات متعدد کمیته تخصصی، پیش‌نویس ویرایش جدید این مبحث آماده شد و در معرض نظرخواهی صاحبنظران و مهندسان قرار گرفت و به تصویب شورای تدوین مقررات ملّی ساختمان رسید. در این ویرایش نسبت به ویرایش پیشین تغییرات زیر انجام شده است:
1. در فصل اول ویرایش جدید، تعاریف اولیه مورد نیاز این مبحث، در مقایسه با ویرایش قبلی، به میزان قابل ملاحظه‌ای گسترده‌تر ارائه شده است. همچنین، با توجه به روابط طراحی ارائه شده در فصل چهارم و فصل‌های دیگر مبحث، علائم اختصاری مورد استفاده در مبحث در ویرایش جدید این فصل تعریف شده‌اند.
2. فصل دوم از ویرایش جدید به معرفی خصوصیات مصالح مورد استفاده می‌پردازد که نسبت به ویرایش پیشین مفصل‌تر بوده و اطلاعات بیشتری در رابطه با انواع و ویژگی‌های مصالح در اختیار مهندسان قرار می‌دهد.
3. در ویرایش جدید این مبحث، فصل سوم تحت عنوان “ضوابط عمومی” مورد بازنگری مفصل قرار گرفته است، بهویژه ضوابط مربوط به اعضای غیرسازه‌ای به صورت مبسوط در این فصل گنجانده شده است.
4. فصل چهارم ویرایش جدید به ارائه ضوابط “ساختمانهای بنایی مسلح” اختصاص داده شده است. این ساختمانها با توجه به عملکرد مناسب در برابر زلزله، در کشورهای پیشرفته لرزهخیز نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. لذا کمیته بازنگری مبحث هشتم مقررات ملّی ساختمان وقت قابل ملاحظه‌ای را صرف تکمیل و گسترش این فصل از مبحث نموده و با افزودن مباحث مربوط به بارگذاری، تحلیل و طراحی ساختمانهای بنایی مسلح به روش مقاومت نهایی، مجموعهای کامل در اختیار جامعه مهندسان قرار داده است. امید است تکمیل این فصل از مبحث، مشوقی باشد برای استفاده گسترده از ساختمان بنایی مسلح در ایران.
5. فصل پنجم ویرایش جدید مبحث، تحت عنوان “ساختمانهای بنایی با کلاف”، به طور کلی دوبارهنویسی شده است. این فصل نسبت به ویرایش قبلی گسترش قابل ملاحظه‌ای یافته و بسیاری از ابهامات و کمبودهای موجود بر طرف گردیده است. .
6. همانگونه که اشاره شد، در ویرایش جدید مبحث، فصل ششم ویرایش قبلی تحت عنوان “ساختمانهای بنایی غیر مسلح” حذف و قسمت هایی از فصل حذف شده، شامل اجرای انواع سقف ها به فصل پنجم ویرایش جدید افزوده شده است.
امید است که پس از بیش از بیست سال که از تشکیل اولین کمیته تخصصی مبحث هشتم میگذرد، ویرایش جدید مبحث پاسخگوی نیازهای امروز جامعه مهندسی ساختمان کشور باشد. ویرایش جدید مبحث هشتم نیز بیشک عاری از کمبود و ابهام نمی‌باشد، لذا از محققان و مهندسان محترم خواهشمندیم نظرات اصلاحی و تکمیلی خود را جهت بررسی در اختیار این کمیته قرار دهند.
فهرست مطالب
8-1 کلیات
8-1-1 هدف
8-1-2 دامنه کاربرد
8-1-3 تعریف‌ها
8-1-4 علائم اختصاری
8-2 مشخصات مصالح و کنترل کیفیت
8-2-1 کلیات
8-2-2 مصالح ساختمانی
8-2-3 ویژگی‌های مکانیکی مصالح
8-2-4 ارزیابی مقاومت فشاری مشخصه واحد بنایی
8-2-5 مدول گسیختگی واحد بنایی
8-2-6 کارآیی مصالح سیمانی
8-3 ضوابط عمومی
8-3-1 کلیات
8-3-2 ساختگاه
8-3-3 پیکرهبندی ساختمان
8-3-4 اعضای سازهای
8-3-5 اعضای غیرسازه‌ای
8-4 ساختمان های بنایی مسلح
8-4-1 کلیات
8-4-2 بارگذاری
8-4-3 تحلیل
8-4-4 الزامات میلگردگذاری
8-4-5 الزامات اجرای بنایی
8-4-6 طراحی بر مبنای روش مقاومت نهایی
8-4-7 اجرای اعضای بنایی مسلح
8-4-8 الزامات غیرسازه‌ای
8-5 ساختمانهای بنایی با کلاف
8-5-1 کلیات
8-5-2 محدوده کاربرد
8-5-3 مصالح
8-5-4 الزامات معماری
8-5-5 الزامات سازهای
8-5-6 الزامات غیرسازه‌ای
پیوست 1- استانداردهای ملی ایران مرتبط با مبحث هشتم
پیوست 2- طراحی به روش تنش مجاز
8-پ2-1 کلیات
8-پ2-2 بارگذاری
8-پ2-3 اصول تحلیل
8-پ2-4 الزامات میلگردگذاری
8-پ2-5 الزامات اجرای بنایی
8-پ2-6 طراحی بر مبنای روش تنش مجاز
8-پ2-7 طراحی پی
8-پ2-8 طراحی دال
8-پ2-9 الزامات غیرسازه‌ای
مقدمه
توسعه مداوم طرح‌های عمرانی و حجم بزرگ سرمایه‌های دولتی و خصوصی که هر ساله در کشور صرف انجام عملیات ساخ
تمانی می‌شود اهمیت تدوین، بروزرسانی و ترویج مقررات ملی ساختمان را آشکار می‌سازد. با توجه به اهتمام جدی دفتر امور مقررات ملی ساختمان جهت بازنگری و بروز نمودن مباحث، کمیته مبحث نهم بعد از تدوین آخرین ویرایش مبحث در سال 1388، از سال 1391 مجدداً ارزیابی و بازنگری مطالب را آغاز نمود که خوشبختانه در خردادماه 92 پیش‌نویس ویرایش جدید این مبحث آماده شد و در معرض نظرخواهی صاحبنظران و مهندسان قرار گرفت. در این ویرایش نسبت به چاپ قبلی اقدامات زیر انجام شده است:
1. ویرایش جدید مشتمل بر دو بخش، که بخش اول با عنوان ٰ«مفاهیم کلی و مشخصات مصالح» در دوازده فصل و بخش دوم با عنوان «اصول تحلیل و طراحی» نیز در دوازده فصل منظور شده است.
2. اصلاح برخی اشکالات و رفع ابهامات موجود در فصول مختلف.
3. در بخش اول با اصلاح برخی فصول قبلی، چهار فصل جدید با عناوین پایانی (دوام) بتن و میلگردهای فولادی، اجرای بتن در شرایط غیرمتعارف، بتن‌های ویژه و ارزیابی و کنترل کیفیت و بازرسی بتن و مصالح مصرفی تدوین و ارائه گردیده است
4. در بخش دوم که در قالب 12 فصل ارائه شده ضمن ارائه روشها و مبانی طراحی، به دلیل افزودن موضوع بتن‌های توانمند، اصلاحاتی در فصول مختلف صورت گرفته به طوری که روشهای ارائه شده برای بتن‌های معمولی و توانمند قابل استفاده باشد.
5. با توجه به اهمیت و توسعه استفاده از بتن پیش تنیده در پروژه‌های مختلف ساختمانی از جمله صفحات پوشش، آخرین فصل بخش دوم به معرفی محدودیتهای طراحی و اجرایی اعضای بتن پیش تنیده پرداخته است.
نظر به اینکه در امر مهم ترویج و استفاده از مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، تهیه و ارائه یک نرم‌افزار طراحی از الویت ویژه‌ای برخوردار است، یک تیم تخصصی از دانشگاه صنعتی امیرکبیر و زیرنظر کمیته تخصصی اقدام به تدوین نرم‌افزار مزبور نمودند که اولین ویرایش این نرم‌افزار همراه بامجلد این مبحث، تقدیم علاقمندان می‌شود. بدیهی است تیم پشتیبان نرم‌افزار آماده کسب نظرات کلیه صاحبنظران عزیز خواهد بود.
امید است با توجه به تلاش صورت گرفته، محققان و مهندسان با ارزیابی و بکارگیری این مبحث، هرنوع نظرات اصلاحی و تکمیلی را جهت بررسی و اعمال در ویرایش بعدی در اختیار این کمیته قرار دهند.
فهرست مطالب
فصل اول :کلیات
9-1-1 هدف
9-1-2 دامنه کاربرد
9-1-3 مبانی طراحی
9-1-4 ضوابط خاص برای تامین ایمنی در برابر زلزله
9-1-5 واحدها
9-1-6 علایم و اختصارات
فصل دوم : شرایط کلی ارائه تایید مدارک فنی و مستندسازی
9-2-1 ارائه طرح و محاسبه ، نقشه ها ومدارک فنی
9-2-2 نظارت و بازرسی
9-2-3 آزمایش بارگذاری
9-2-4 تصویب روشهای خاص طراحی یا اجرا
فصل سوم : مصالح و اجزای بتن
9-3-1 کلیات
9-3-2 سیمان
9-3-3 سنگدانه یا مصالح سنگی
9-3-4 آب
9-3-5 مواد افزودنی
9-3-6 مواد جایگزین سیمان یا مکمل سیمان
فصل چهارم : میلگردهای مصرفی
9-4-0 علائم اختصاری
9-4-1 میلگردهای فولادی
9-4-2 میلگردهای کامپوزیتی
فصل پنجم : مقاومت بتن
9-5-0علائم اختصاری
9-5-1 کلیات
9-5-2 مبانی تعیین نسبتهای اختلاط بتن
9-5-3 تعیین نسبتهای اختلاط بر اساس تجربه کارگاهی و مخلوط های آزمایشی
فصل ششم : پایایی(دوام)بتن و میلگردهای فولادی
9-6-1 کلیات
9-6-2 مکانیزمهای کاهنده پایایی
9-6-3 ضوابط ویژه برای افزایش پایایی در شرایط محیطی مختلف
9-6-4 دسته بندی شرایط محیطی و الزامات بتن مسلح در معرض یون‌های کلرید
9-6-5 تخمین عمر مفید ساختمانهای بتن مسلح
9-6-6 دوام در محیط‌های در معرض دوره های یخ زدن و آب شدن
9-6-7 تدابیر احتیاطی در محیط‌های سولفاتی
9-6-8پوشش بتنی روی میلگردها
فصل هفتم : اجرای بتن
9-7-1 نیروی انسانی ، تجهیزات و آماده سازی محل بتن ریزی
9-7-2 اختلاط بتن
9-7-3 انتقال بتن
9-7-4 بتن ریزی
9-7-5 تراکم بتن
9-7-6 پرداخت سطح بتن
9-7-7 عمل آوردی
فصل هشتم : اجرای بتن در شرایط غیر متعارف
9-8-1 شرایط غیر متعارف
9-8-2 اجرای بتن در هوای گرم
9-8-3 ضوابط ویژه اجرای بتن در مناطق ساحلی خلیج فارس و دریای عمان
9-8-4 ضوابط ویژه اجرای بتن در هوای سرد
9-8-5 مشخصات بتن پمپی(پمپ شونده)
9-8-6 مشخصات بتن های پاشیدنی(شاتکریت)
9-8-7 مشخصات بتن های مصرفی برای بتن ریزی از طریق ترمی(قیف و لوله)
9-8-8 مشخصات بتن های مصرفی در شمع های بتنی در جاریز
فصل نهم : بتن های ویژه
9-9-0 علائم اختصاری
9-9-1 کلیات
9-9-2 بتن پر مقاومت
9-9-3 بتن الیافی
9-9-4 بتن خود تراکم
9-9-5 بتن اصلاح شده با پلیمر
9-9-6 بتن سنگین
9-9-7 بتن سبک
فصل دهم : ارزیابی و کنترل کیفیت و بازرسی بتن و مصالح مصرفی
9-10-0 علائم اختصاری
9-10-1 کلیات
9-10-2 ضوابط پذیرش سیمانهای پرتلند
9-10-3 ضوابط پذیرش سنگدانه های مصرفی در بتن
9-10-4 ضوابط پذیرش آب مصرفی در بتن
9-10-5 ضوابط پذیرش مواد افزودنی مصرفی در بتن
9-10-6 ضوابط پذیرش پوزولان ها و مواد شبه سیمانی
9-10-7 ضوابط پذیرش میلگردهای مصرفی در بتن
9-10-8ضوابط پذیرش بتن های مصرفی در کارگاه
9-10-9 کنترل و بازرسی بتن و اجرای آن
فصل یازدهم : ضوابط فولادگذاری
9-11-1 بریدن میلگردها
9-11-2 خم کردن میلگردها
9-11-3 جایگذاری و بستن آرماتورها
9-11-4 کاربرد توام انواع مختلف فولاد
9-11-5 رواداری ها
9-11-6 نقشه ها و جزئیات لازم برای اجرای میلگردها
فصل دوازدهم : ضوابط قالب بندی در بتن،لوله ها و مجراهای مدفون و درزهای بتن
9-12-0 علائم اختصاری
9-12-1 کلیات و تعاریف
9-12-2 درزهای بتن
فصل سیزدهم : اصول تحلیل و طراحی
9-13-0 علائم اختصاری
9-13-1 گستره
9-13-2 اهداف طراحی
9-13-3 اصول پایه طراحی
9-13-4 ضرایب ایمنی
9-13-5 اعضای سازه ای
9-13-6 اصول تحلیل
9-13-7 مشخصات مصالح
9-13-8 مشخصات هندسی
9-13-9 بارگذاری
9-13-10 طراحی در حالت حدی نهایی مقاومت
9-13-11 کنترل در حالت حدی بهره برداری
فصل چهاردهم :خمش و بارهای محوری
9-14-0 علائم اختصاری
9-14-1 گستره
9-14-2 حالت حدی نهایی مقاومت در خمش و نیروی محوری
9-14-3 فرضیات طراحی مقطع
9-14-4 ضوابط کلی طراحی
9-14-5 محدودیتهای آرماتورها در قطعات خمشی
9-14-6 ضوابط تیرهای T شکل و تیرچه های بتنی
9-14-7 فاصله تکیه گاههای جانبی قطعات خمشی
9-14-8ابعاد طراحی برای قطعات فشاری
9-14-9محدودیتهای آرماتورها در قطعات فشاری(ستونها)
9-14-10 مقاومت اتکایی
9-14-11 محدودیتهای فولادگذاری جهت اعضای خمشی یا فشاری
فصل پانزدهم :برش و پیچش
9-15-0 علائم اختصاری
9-15-1 گستره
9-15-2 حالت حدی نهایی مقاومت در برش
9-15-3 نیروی برشی مقاوم تامین شده توسط بتن
9-15-4 نیروی برشی تامین شده توسط آرماتورها
9-15-5 ضوابط کلی طراحی برای برش
9-15-6 محدودیت آرماتورهای برشی
9-15-7 حالت حدی نهایی پیچش
9-15-8 لنگر پیچشی مقاوم تامین شده توسط آرماتورهای پیچشی
9-15-9ترکیب پیچش و خمش- پیچش و برش
9-15-10 محدودیت های آرماتورهای پیچشی
9-15-11 لنگر پیچشی نهایی در اعضای ساختمان های نامعین
9-15-12 جزئیات تکمیلی آرماتورهای عرضی
9-15-13 برش اصطکاکی
9-15-14 ضوابط ویژه برای اعضای خمشی با ارتفاع زیاد(تیرهای عمیق)
9-15-15 ضوابط ویژه برای دستکها و شانه ها
9-15-16 ضوابط ویژه برای دیوارها
9-15-17ضوابط ویژه برای دالها و شالوده ها
9-15-18 ضوابط ویژه برای اتصالات قابها
فصل شانزدهم : اثر لاغری و کمانش
9-16-0 علائم اختصاری
9-16-1 گستره
9-16-2 کلیات
9-16-3طبقات مهار شده جانبی
9-16-4 طول آزاد قطعات فشاری
9-16-5طول موثر قطعات فشاری
9-16-6شعاع ژیراسیون
9-16- 7 ضوابط اثر لاغری
9-16-8روش تشدید لنگرهای خمشی
9-16-9حداقل برو محوری بار
9-16-10 اثر لاغری در قطعات فشاری تحت اثر خمش دو محوره
9-16-11تشدید لنگر خمشی در قطعات خمشی متصل به قطعات فشاری
فصل هفدهم : تغییر شکل و ترک خوردگی
9-17-0 علائم اختصاری
9-17-1 گستره
9-17-2 تغییر شکل
9-17-3 ترک خوردگی ها
فصل هجدهم : طراحی دال
9-18-0 علائم اختصاری
9-18-1 گستره
9-18-2 تعاریف
9-18-3 ضوابط کلی طراحی دال ها
9-18-4 آرماتورگذاری در دال ها
فصل نوزدهم : طراحی دیوار
9-19-0علائم اختصاری
9-19-1 گستره
9-19-2 تعاریف
9-19-3ضوابط کلی طراحی
9-19-4 محدودیت آرماتورها
9-19-5دیوارهای باربر
9-19-4 دیوارهای برشی
9-19-4 دیوارهای حائل
فصل بیستم : طراحی شالوده
9-20-0 علائم اختصاری
9-20-1 گستره
9-20-2 تعاریف
9-20-3 ضوابط کلی طراحی
9-20-4 ضوابط تعیین بارهای وارد بر شالوده ها
9-20-5 آرماتورهای شالوده ها و شمع ها و محدودیتهای آنها
9-20-6 انتقال نیرو از پای ستون،دیوار یا ستون پایه بتنی به شالوده
9-20-7 محدود کردن حرکت نسبی شالوده ها
9-20-8 آرماتورهای حرارت و جمع شدگی در شالوده ها
فصل بیستم و یکم:مهار و وصله آرماتور
9-21-0 علائم اختصاری
9-21-1 گستره
9-21-2 مهار میلگردها
9-21-3 ضوابط مهار آرماتورهای خمشی
9-21-4 وصله میلگردها
فصل بیستم و دوم : ضوابط ویژه طراحی در برابر آتش سوزی
9-22-0 علائم اختصاری
9-22-1 گستره
9-22-2 مدت زمان مقاومت در برابر حریق
9-22-3 اثر تغییرلت درجه حرارت بر مقاومت مصالح مصرفی
9-22-4 ملاحظات طراحی
فصل بیستم و سوم: ضوابط ویژه برای طراحی در برابر زلزله
9-23-0 علائم اختصاری
9-23-1 گستره
9-23-2ضوابط کلی طراحی
9-23-3ضوابط ساختمانهای با شکل پذیری متوسط
9-23-4ضوابط ساختمانهای با شکل پذیری زیاد
فصل بیستم و چهارم : طرح و محاسبه قطعات بتن پیش تنیده
9-24-0 علائم اختصاری
9-24-1 گستره
9-24-2 تعاریف
9-24-3 روشهای پیش تنیدگی بتن
9-24-4 ضوابط کلی طراحی
9-24-5 مشخصات بتن مصرفی
9-24-6 فولاد پیش تنیدگی
9-24-7 حالتهای حدی نهایی مقاومت
9-24-8 کنترل پایداری قطعات بتن پیش تنیده
9-24-9حالت حدی بهره برداری
9-24-10 طراحی برشی
9-24-11 پیچش
9-24-12 کنترل مقاومت در پشت گیره ها و خفت انداختن سیم ها
9-24-13جزئیات اجرائی
9-24-14 ضوابط مربوط به آرماتورهای معمولی
مقدمه
این مجموعه، ویرایش چهارم مبحث دهم مقررات ملی ساختمان با عنوان “طرح و اجرای ساختمانهای فولادی” است و هدف آن ارائ
ه حداقل ضوابط و مقرراتی است که با رعایت آنها شرایط ایمنی، قابلیت بهره‌برداری و پایایی سازههای موضوع این مبحث فراهم شود. هدف از این ویرایش، آسان سازی استفاده، به روز کردن ضوابط و مقررات، افزودن برخی ضوابط تکمیلی به ویژه در فصل الزامات طراحی لرزه‌ای برای کاربرد گسترده‌تر و رفع برخی ابهامات و کمبودهای اصلی و ویرایش فنی و ادبی آن و نیز صرفه اقتصادی در طراحی و اجرای ساختمانهای فولادی بوده است. علائم و اختصارات به کار رفته در این مبحث به نحوی اختیار شده است که هماهنگ با علائم و اختصارات متحدالشکل مورد تائید سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) می‌باشد و واژه‌ها و عناوین نیز هماهنگ با سایر مباحث مقررات ملی ساختمان و سایر آئین‌نامه‌های ملی در این زمینه می‌باشد. الزامات و مقررات این مبحث شامل الزامات عمومی (فصل 10 – 1)، الزامات طراحی (فصل 10 – 2)، الزانات طراحی لرزه‌ای (فصل 10 – 3) و الزامات ساخت، نصب و کنترل (فصل 10 – 4) می‌باشد. مطابق این بحث تعیین پیکربندی، ابعاد و مشخصات اجزای سازه باید به نحوی باشد که مجموعه سازه، شامل اعضا و اتصالات آن، تحت شرایط بارگذاری محتمل، به هیچ یک از حالتهای حدی مقاومت (ایمنی) و بهره‌برداری نرسد. حالتهای حدی مقاومت و بهره‌برداری به شرایطی اطلاق می‌شوند که اگر تمام یا بخشی از سازه ساختمان و نیز قطعات الحاقی آن به هریک از آن حالت‌ها برسند، ساختمان قادر به انجام وظایف خود نبوده و از حیز انتفاع خارج می‌شود. تا چند سال پیش، روش تنش مجاز سنتی‌ترین روش طراحی سازههای فولادی برای تامین الزامات حالتهای حدی مقاومت به شمار می‌رفت و ارائه آن به عنوان دستورالعمل در آئین‌نامه AISC سابقه حدوداٌ 100 ساله دارد. در این روش طراحی اولاٰٰ ضوابط طراحی به گونه‌ای تدوین شده بود که بتوان از روش تحلیل الاستیک بهره برد، ثانیاٌ در این روش آثار کلیه عوامل موثر برای تامین یک حاشیه ایمنی معقول و منطقی، تنها به کمک یک ضریب (بنام ضریب اطمینان) و فقط در یک مرحله منظور می‌شد در سه دهه اخیر آئین‌نامه نویسان کشورهای پیشرفته تلاش نموده‌اند آئین‌نامه‌ای تدوین نمایند که در آن از یک طرف برای تحلیل سازه بتوان از روش تحلیل الاستیک استفاده نموده و از طرف دیگر مقاومت اجزای سازه در حالتهای حدی (نهائی) محاسبه می‌شود. در حال حاضر این شیوه، که در طراحی سازههای فولادی به روش “ضرایب بار مقاومت” موسوم است، در اکثر کشورهای پیشرفته رواج پیدا نموده و ویرایش فعلی مبحث دهم مقررات ملی ساختمان نیز بر اساس همین شیوه تهیه و تدوین گردیده است. با توجه به اینکه در این روش طراحی، حاشیه ایمنی لحاظ شده در دو مرحله (اولی افزایش بار به کمک ضرائب و دومی تقلیل مقاومت به کمک ضرائب کاهش مقاومت) صورت می‌گیرد، لذا می‌توان گفت که طراحی به روش ضرائب بار مقاومت منطقی‌تر و ملموس‌تر از طراحی به روش تنش مجاز بوده و به همین جهت در اکثر کشورهای پیشرفته و به ویژه زلزله خیز، طراحی به روش ضرائب بار و مقاومت از اقبال عمومی بیشتری برخوردار بوده است. در این مبحث برای تامین الزامات حالتهای حدی بهره‌برداری، در فصل (10-2)و (10-4) ضوابطی ارائه شده است که با رعایت آنها و الزامات سایر مباحث مقررات ملی ساختمانع بهره‌برداری مناسب بنا تامین می‌گردد. با توجه به اینکه بر اساس تصمیم شورای تدوین مقررات ملی ساختمان مقرر گردیده است که ترکیبات بارگذاری کلیه روشهای طراحی و کنترل فقط در مبحث ششم مقررات ملی ساختمان ارائه شوند، از این روی در این مبحث از تکرار ارائه ترکیبات مختلف بارگذاری خودداری گردیده و به مبحث ششم مقررات ملی ساختمان ارجاع داده شده است. امید است این مجموعه برای مهندسان کشور مفید واقع گردیده و کمیته تخصصی مبحث دهم مقررات ملی ساختمان را کماکان از راهنمایی‌ها و اظهارنظرهای خود بهره‌مند سازند.
فصل 10-1 الزامات عمومی
10-1-1 هدف و دامنه کاربرد
10-1-2 مبانی طراحی
10-1-3 اصول تحلیل
10-1-4 مشخصات مصالح فولادی
10-1-5 علائم،اختصارات و واحدها
10-1-6 مدارک فنی
10-1-7 نصب و کنترل کیفیت
10-1-8 ضوابط طراحی لرزه ای
فصل 10-2 الزامات طراحی
10-2-1 الزامات تحلیل و طراحی برای تامین پایداری
10-2-2 الزامات مقاطع اعضای فولادی
10-2-3 الزامات طراحی اعضا برای نیروی کششی
10-2-4الزامات طراحی اعضا برای نیروی فشاری
10-2-5 الزامات طراحی اعضا برای خمش
10-2-6 الزامات طراحی اعضا برای برش
10-2-7 الزامات طراحی اعضا برای ترکیب نیروی محوری و لنگر خمشی و ترکیب لنگر پیچشی با سایر نیروها
10-2-8 الزامات طراحی اعضای با مقطع مختلط
10-2-9 الزامات طراحی اتصالات
10-2-10الزامات حالتهای حدی بهره برداری در تحلیل و طراحی
فصل 10-3الزامات طراحی لرزه ای
10-3-1 هدف و دامنه کاربرد
10-3-2تعاریف
10-3-3 الزامات لرزه ای مشخصات مصالح
10-3-4الزامات لرزه ای کمانش موضعی
10-3-5 الزامات لرزه ای ستونها وصله ستونها،کف ستونها و وصله تیرها
10-3-6 الزامات لرزه ی مهار جانبی تیرها در قاب های خمشی متوسط و ویژه
10-3-7 الزامات تکمیلی طراحی لرزه ای قابهای خمشی معمولی
10-3-8 الزامات تکمیلی طراحی لرزه ای قابهای خمشی متوسط
10-3-9 الزامات تکمیلی طراحی لرزه ای قابهای خمشی ویژه
10-3-10الزامات تکمیلی طراحی لرزه ای قابهای مهار بندی شده همگرای معمولی
10-3-11الزامات تکمیلی طراحی لرزه ای قابهای مهاربندی شده همگرای ویژه
10-3-12الزامات تکمیلی طراحی لرزه ای قابهای مهار بندی شده واگرا
10-3-13اتصالات گیردار از پیش تایید شده
فصل 10-4 ساخت،نصب و کنترل
10-4-1 مقدمه
10-4-2 دامنه کاربرد
10-4-3 مشخصات فولاد مصرفی
10-4-4 ساخت قطعات فولادی
10-4-5 رنگ آمیزی و گالوانیزه کردن قسمتهای فولادی
10-4-6 رواداری ها
پیوست1 ضریب طول موثر اعضای فشاری
پ-1-1 ضریب طول موثر ستون هایی با شرایط تکیه گاهی ایده آل
پ-1-2 ضریب طول موثر اعضای فشاری قابهای مهار شده
پ-1-3 ضریب طول موثر اعضای فشاری قابهای مهار نشده
پیوست2 تحلیل مرتبه دوم از طریق تحلیل الاستیک مرتبه اول تشدید یافته
پ-2-1 محدودیت تحلیل
پ-2-2 نحوه محاسبه مقاومت های مورد نیاز
مقدمه
یکی از راههای توسعه صنعت ساختمان‌سازی، رویکرد جدی به اجرای صنعتی ساختمانها می‌باشد. صنعتی سازی به روش یا رو
شهایی که میزان استفاده از منابع انسانی، مواد اولیه و سرمایه را در راستای پاسخ دهی به نیاز مسکن جامعه و بهره‌وری اقتصادی با بکارگیری فن‌آوری‌های نوین که در یک ساختار منظم و مدولار، تشکیلات یافته و منسجم بطور کارا عمل کند گویند. این امر از طریق فراهم آوردن شرایط فنی لازم با گسترش کارخانجات تولید صنعتی ساختمان، بالا بردن سطح دانش نیروی انسانی ماهر و بکارگیری فنون نوین و ابزار و امکانات اجرای ساختمان، میسر است. در کشور ما نیز، سهم صنعتی سازی ساختمان طی سالهای اخیر رو به افزایش بوده و ضرورت دارد که ضوابط و مقررات منطبق با شرایط موجود در کشور برای هریک از سیستمهای صنعتی ساختمانی تدوین گردد. در همین راستا، در سال 1383 اولین ویرایش مبحث یازده تحت عنوان اجرای صنعتی ساختمانها تدوین و ابلاغ گردید که اختصاص به ساختمانهای فولادی داشت. در حال حاضر با گسترش سیستمهای ساختمانی صنعتی در کشور و توسعه ساخت وساز با فن‌آوری‌های نوین ساختمانی نیاز به بازنگری جدی و تکمیل این مبحث احساس گردید. در ویرایش حاضر علاوه بر اصلاح نام مبحث به “طرح و اجرای صنعتی ساختمانها”، ساختمانهای بتنی نیز در کنار ساختمانهای فولادی اضافه گردید، که در بر گیرنده ضوابط کلیات، مصالح، نقشه‌ها و مدارک فنی، شالوده، ملاحظات معماری، ملاحظات طراحی، ملاحظات اجرایی و رواداریهای هر یک از سیستمهای سازه‌ایی صنعتی ساختمان می‌باشد. در این مبحث تمرکز اصلی بر روی اجرای صنعتی سیستمهای سازهای ساختمانهای فولادی و بتنی است. مشخصات مصالح مصرفی در روش صنعتی سازی ساختمانها با ضوابط مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان هماهنگی داشته و در بخش شالوده‌ها نیز با ضوابط مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان هماهنگ می‌باشد. در طراحی اجزاء فولادی گرم نورد شده از ضوابط مبحث دهم مقررات ملی ساختمان استفاده می‌شود، همچنین قطعات بتنی نیز مطابق ضوابط مبحث نهم مقررات ملی ساختمان طراحی می‌گردند.با اذعان به این که آنچه در این مبحث آمده لزوماً به همه ضرورت‌ها و مباحث صنعتی‌سازی در ساختمان پرداخته نشده و بدلیل گستردگی زیاد این سیستم‌ها، امکان درج همه آنها مقدور نبوده لکن سعی شده سیستمهای متداول صنعتی‌سازی در این ویرایش مطرح و الزامات آن بیان شود. در بخش ساختمانهای فولادی به ساختمانهای فولادی با مقاطع گرم نورد شده و سیستم قاب فولادی سبک ” LSF” پرداخته شده است و در بخش ساختمانهای بتنی، به ساختمانهای بتنی پیش ساخته، سیستم دیوار سازهای بتن مسلح با قالب‌های عایق ماندگار “ICF” سیستم پانل‌های پیش ساخته سبک سه بعدی “D 3” و سیستم قالب تونلی پرداخته شده است. علاوه بر سیستمهای یاد شده، سیستمهای نوین دیگری نیز شامل سیستمهای ترکیبی، ساختمانی و سازهای مطرح است که به دلیل عدم فراگیری آنها در کشور، از تدوین مقررات برای آنها در این ویرایش خودداری گردیده، لکن برای اینگونه سیستم‌ها توصیه می‌شود به آخرین نشریه فناوری‌های نوین ساختمان از انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن مراجعه شود. امید است، با رفع ابهامات موجود در ویرایش قبلی و گسترش دامنه سیستمهای ساختمانی صنعتی، زمینه گسترش هریک از آنها مطابق ضوابط این مبحث در ساخت و ساز کشور بیش از پیش فراهم گردد.
فهرست مطالب
11-1-ساختمانهای فولادی با مقاطع گرم نورد شده
11-1-1-کلیات
11-1-2-مصالح
11-1-3-نقشه ها و مدارک فنی
11-1-4-شالوده
11-1-5-اجزا سازه ای
11-1-6-ملاحظات معماری
11-1-7-ملاحظات طراحی
11-1-8-ملاحظات اجرایی
11-1-9-رواداری ها
11-2-سیستم قاب فولادی سبک(LSF)
11-2-1-کلیات
11-2-2-مصالح
11-2-3-نقشه ها و مدارک فنی
11-2-4-شالوده
11-2-5-اجزای سازه ای
11-2-6-ملاحظات معماری
11-2-7-ملاحظات طراحی
11-2-8-ملاحظات اجرایی
11-2-9-رواداری ها
قسمت دوم:ساختمانهای بتنی
11-3- ساختمانهای بتنی پیش ساخته
11-3-1- کلیات
11-3-2- مصالح
11-3-3-نقشه ها و مدارک فنی
11-3-4-شالوده
11-3-5-اجزای سازه ای
11-3-6-ملاحظات معماری
11-3-7-ملاحظات طراحی
11-3-8-ملاحظات اجرایی
11-3-9-رواداری ها
11-4- سیستم دیوار سازه ای بتن مسلح با قالب های عایق ماندگار(ICF )
11-4-1-کلیات
11-4-2-مصالح
11-4-3-نقشه ها و مدارک فنی
11-4-4-شالوده
11-4-5-اجزای سازه ای
11-4-6-ملاحظات معماری
11-4-7-ملاحظات طراحی
11-4-8-ملاحظات اجرایی
11-4-9-رواداری ها
11-5-سیستم پانل پیش ساخته سبک سه بعدی(3D)
11-5-1-کلیات
11-5-2-مصالح
11-5-3-نقشه ها و مدارک فنی
11-5-4-شالوده
11-5-5-ملاحظات معماری
11-5-6-ملاحظات طراحی
11-5-7-ملاحظات اجرایی
11-5-8-روا داری ها
11-6-سیستم قالب تونلی
11-6-1-کلیات
11-6-2-مصالح
11-6-3-نقشه ها و مدارک فنی
11-6-4-شالوده
11-6-5-ملاحظات معماری
11-6-6-ملاحظات طراحی
11-6-7-ملاحظات اجرایی
11-6-8-روا داری ها
مقدمه
افزایش جمعیت شهری و نیاز به محل سکونت و کار در شهرها و به خصوص شهرهای بزرگ افزایش تراک
م و افزایش ارزش املاک را به دنبال دارد. این افزایش‌ها عموماً باعث توسعه عمومی شهرها و افزایش طبقات ساختمانها در بالا و زیر همکف می‌شود. افزایش طبقات ساختمانها از یک طرف مدت ساخت را افزایش می دهد و از طرف دیگر نیاز به فضاهای شهری برای حمل و نقل، تخلیه و جابجایی مصالح و اجرای عملیات ساختمانی را افزایش می‌دهد. ساخت و ساز وسیع و حجیم در مناطق شهری اثر جدی بر ایمنی، محیط زیست و زندگی روزمره ساکنین این مناطق می‌گذارد. در چند دهه اخیر در اکثر کشورهای صنعتی و پیشرفته و یا در حال توسعه ضوابط و مقرراتی کارساز برای کاهش خطرات ناشی از اجرای عملیات ساختمانی تدوین شده است. در کشور ما نیز در سال 1372 ویرایش اول و در سالهای 1380 و 1385 ویرایشهای دوم و سوم مبحث 12 مقررات ملی ساختمان تحت عنوان “ایمنی و حفاظت کار درحین اجرا” تدوین و ابلاغ گردیده است. ویرایش چهارم این مبحث با توجه به مسائلی که از طرف جامعه مهندسی و ادارات و سازمان‌های ذیربط به شکل‌های مختلف مطرح گردیده تهیه شده است. در بازنگری جدید موارد زیر مدنظر قرار گرفته است :
– ویرایش کلی حذف موارد تکراری، کوتاه و ساده سازی متن تا حد امکان
– خطراتی که ایمنی، محیط زیست و زندگی روزمره ساکنین مجاور کارگاه‌های ساختمانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
– ریسک، ارزیابی ریسک، مدیریت ریسک و به طور کلی مدیریت ایمنی کارگاه‌های ساختمانی
– ارتقای ایمنی و بهداشت کار شاغلین کارگاه‌های ساختمانی
– ایمنی گودبرداری و تخریب
– ساده‌سازی متن و تفکیک وظایف و مسئولیت‌های دست‌اندرکاران
– امید است با رفع ابهامات و نواقص در ویرایش قبلی و ارائه اطلاعات تکمیلی مورد نیاز، زمینه اجرایی شدن بهتر و مؤثرتر این مبحث در رابطه با کارگاه‌های ساختمانی فراهم آید.
فهرست مطالب
12-1 کلیات
12-1-1 هدف
12-1-2 دامنه کاربرد
12-1-3 تعاریف کلی و واژه‌ها
12-1-4 مجوزهای خاص و اقدامات قبل از اجرا
12-1-5 مسئولیت ایمنی، بهداشت کار و حفاظت محیط زیست
12-2 ایمنی
12-2-1 کلیات
12-2-2 ایمنی عابران و مجاوران کارگاه ساختمانی
12-2-3 جلوگیری از سقوط افراد
12-2-4 جلوگیری از حریق، سوختگی و برق‌گرفتگی
12-3 بهداشت کار، محیط زیست، تسهیلات بهداشتی و رفاهی
12-3-1 کلیات
12-3-2 آب آشامیدنی
12-3-3 سرویس های بهداشتی
12-3-4 محل های تعویض لباس (رختکن)
12-3-5 غذاخوری، محل اقامت و استراحت کارگران
12-3-6 نور و روشنایی
12-3-7 تهویه
12-3-8 کمک‌های اولیه
12-4 وسایل و تجهیزات حفاظت فردی
12-4-1 کلیات
12-4-2 کلاه ایمنی
12-4-3 حمایل بند کامل بدن و طناب مهار
12-4-4 عینک ایمنی و سپرمحفاظت صورت
12-4-5 ماسک تنفسی حفاظتی
12-4-6 کفش و پوتین ایمنی
12-4-7 چکمه و نیم‌چکمه پلاستیکی
12-4-8 دستکش حفاظتی
12-4-9 لباس کار
12-4-10 گوشی حفاظتی
12-4-11 جلیقه نجات
12-4-12 گتر حفاظتی
12-5 وسایل و سازههای حفاظتی
12-5-1 کلیات
12-5-2 جان پناه و نرده حفاظتی موقت
12-5-3 پاخورهای حفاظتی
12-5-4 راهرو سرپوشیده موقت
12-5-5 سرپوش حفاظتی
12-5-6 پوشش موقت فضاهای باز
12-5-7 سقف موقت
12-5-8 تورهای ایمنی
12-5-9 حصار حفاظتی موقت
12-6 وسائل، تجهیزات و ماشین‌آلات ساختمانی
12-6-1 کلیات
12-6-2 دستگاه ها و وسایل موتوری بالابر
12-6-3 وسایل موتوری نقل و انتقال، خاکبرداری و جابجایی مصالح ساختمانی
12-7 وسایل دسترسی
12-7-1 کلیات
12-7-2 داربست
12-7-3 نردبان
12-7-4 راه‌پله موقت
12-7-5 راه شیبدار و گذرگاه
12-8 تخریب
12-8-1 کلیات
12-8-2 تخریب کف و سقف
12-8-3 تخریب دیوارها
12-8-4 تخریب سازه های بتنی
12-8-5 تخریب سازه های فولادی
12-8-6 تخریب دودکش‌های بلند صنعتی و سازههای مشابه
12-8-7 مصالح و ضایعات
12-9 عملیات خاکی
12-9-1 کلیات
12-9-2 گودبرداری (حفر طبقات زیرزمینی و پی کنی ساختمان ها)
12-9-3 حفاری چاه‌ها و مجاری آب و فاضلاب
12-10 عملیات ساخت، برپایی و نصب اسکلت ساختمان
12-10-1 کلیات
12-10-2 اجرای سازه های فولادی
12-10-3 اجرای سازههای بتنی
12-11 سایر مقررات مربوط
12-11-1 کلیات
12-11-2 تأسیسات گرمایی ، تعویض هوا و تهویه مطبوع
12-11-3 سیم‌کشی و نصب تأسیسات و تجهیزات برقی
12-11-4 سیم‌کشی برای استفاده‌های موقت
12-11-5 نصب قطعات پیش‌ساخته بتنی
12-11-6 کار بر روی بام ساختمان ها، سقف‌های شیبدار و شکننده
12-11-7 نقاشی و پوشش سطوح با مواد شیمیایی و یا دیگر مواد قابل اشتعال
12-11-8 حمل و نقل، جابجایی و انبارکردن مصالح
مقدمه
توسعه و پیشرفت فن‌آوری‌های جدید و اثر آن در صنعت ساختمان، گسترش شیوه‌ها و روشهای جدید در مبانی و طراحی ساختما
ن و استفاده گسترده از سیستمهای جدید الکتریکی، الکترونیکی، تجهیزات و دستگاه‌ها در تأسیسات برقی ساختمانها و نیز منظور نمودن مفاد ویرایشهای جدید مقررات و استانداردهای معتبر، لزوم بازنگری در ویرایش دوم (بازنگری اول- سال1382) را ضروری نمود. لازم به ذکر است که کلیه پیوستهای این مبحث الزامی بوده و رعایت آنها اجباری است و همچنین در مدت اعتبار این مبحث چنانچه مقررات و استانداردها و یا ویرایشهای جدیدی از آنها به تصویب برسد، جانشین مقررات، استاندارد و معیارهای جدید در ویرایش جاری خواهد بود. بر این اساس تغییرات عمده در بازنگری این مبحث حاصل شد که مهمترین و عمده‌ترین سرفصل‌های آنها را می‌توان به شرح زیر برشمرد.
– ویرایش کلی متن، بازنگری در تعاریف، تکمیل لیست استانداردها و اصطلاحات
– گسترش حوزه شمول این مبحث به سیستمهای جدید در تأسیسات برقی
– بازنگری در مقررات، آیین‌نامه‌ها و استانداردها و بروزرسانی مبحث
– بازنگری عمده و اضافه‌شدن بخش‌های جدید در فصل ” اصول اساسی در تأسیسات برق”
– بازنگری و تکمیل فصول اصول طراحی تأسیسات برق، نصب و برپایی و برآورد درخواست نیروی برق
– بازنگری عمده و اضافه‌شدن بخش‌های جدید در فصول منابع تأمین نیروی برق، نیروی برق اضطراری و نیروی برق ایمنی
– بازنگری و تکمیل فصل تابلوهای توزیع نیرو، تجهیزات، وسایل حفاظت و کنترل
– بازنگری عمده و اضافه‌شدن بخش‌های جدید در فصل مدارها (کابل‌کشی- سیم‌کشی)
– بازنگری عمده در فصول تأسیسات جریان ضعیف و بروزرسانی این سیستم‌ها و اضافه نمودن بخش‌ها و سیستمهای جدید
– بازنگری و تکمیل فصل محیط‌های عادی و مخصوص
– بازنگری عمده و اضافه‌شدن بخش‌های جدید در فصل محیط‌های نمناک و مرطوب
– بازنگری و تکمیل فصل نقشه‌ها و مدارک
– بازنگری عمده و اضافه‌شدن بخش‌های جدید در پیوست 1 مبحث، شامل سیستمهای نیرو، سیستم اتصال به زمین، سطح مقطع هادی‌های حفاظتی، حفاظتی- خنثی، هم‌بندی اصلی و اضافی، الکترودهای اتصال زمین
– بازنگری و تکمیل پیوست 2 مبحث، شامل مبانی عمومی سیستم روشنایی داخلی
– بازنگری و تکمیل پیوست 3 مبحث، شامل مبانی عمومی استفاده از ضریب همزمانی
– اضافه شدن پیوست 4 به مبحث، شامل مبانی عمومی سیستم اعلام حریق
– اضافه شدن پیوست 5 به مبحث، شامل مبانی عمومی بانک خازن
– اضافه شدن پیوست 6 به مبحث، شامل درجه حفاظت بدنه لوازم و تجهیزات الکتریکی در برابر نفوذ رطوبت و اشیاء خارجی
– اضافه شدن پیوست 7 به مبحث، شامل حریم شبکه‌های برق
– اضافه شدن پیوست 8 به مبحث، شامل محتوای نقشه‌ها و مدارک فنی طرح تأسیسات برقی
در انتها کمیته تخصصی از کلیه مهندسان، سازمان‌های نظام مهندسی ساختمان استانها و صاحبنظران که نظرات و پیشنهادات خود را ارائه نموده‌اند، صمیمانه تشکر و قدردانی می‌نماید. بدیهی است در صورت دریافت نظرات و پیشنهادات جدید دیگر، کمیته تخصصی آنها را حفظ و مجدداً مورد بررسی قرار داده و در ویرایش جدید، مورد بهره‌برداری قرار خواهد داد.
فهرست مطالب
| 13-1 مبانی عمومی |
| 13-2 کلیات 13-2-1 دامنه کاربرد 13-2-2 هدف 13-2-3 تعاریف عمومی |
| 13-3 اصول اساسی در تأسیسات برق 13-3-1 اصول حفاظت 13-3-2 طراحی 13-3-3 انتخاب تجهیزات الکتریکی 13-3-4 نصب و برپایی 13-3-5 آزمون‌های اولیه و کنترل |
| 13-4 برآورد درخواست نیروی برق (تقاضا، دیماند) 13-4-1 کلیات 13-4-2 برآورد توان کل نصب شده 13-4-3 غیر همزمانی مصارف و تخمین ضریب همزمانی |
| 13-5 منابع تأمین نیروی برق (سرویس مشترک) 13-5-1 کلیات 13-5-2 تأسیسات انشعاب برق فشارضعیف (منشعب از شبکه‌های عمومی) 13-5-3 انشعاب برق فشار متوسط (اختصاصی) 13-5-4 اتصال زمین 13-5-5 نیروی برق اضطراری (برق اضطراری) 13-5-6 نیروی برق ایمنی |
| 13-6 تابلوهای توزیع نیرو، تجهیزات، وسایل حفاظت و کنترل 13-6-1 کلیات 13-6-2 تجهیزات، وسایل حفاظت و کنترل |
| 13-7 مدارها (کابل‌کشی – سیم‌کشی) 13-7-1 کلیات 13-7-2 کابل و کابل‌کشی 13-7-3 سیم کشی |
| 13-8 تجهیزات سیم‌کشی 13-8-1 کلیات 13-8-2 کلیدها 13-8-3 پریزها |
| 13-9 تأسیسات جریان ضعیف 13-9-1 کلیات 13-9-2 سیستم تلفن 13-9-3 سیستمهای احضار، در بازکن (ارتباط صوتی و یا صوتی – تصویری) و زنگ اخبار 13-9-4 سیستم اعلام‌حریق 13-9-5 سیستم صوتی و اعلام خطر 13-9-6 سیستم آنتن مرکزی تلویزیون و ماهواره 13-9-7 شبکه کامپیوتر 13-9-8 سیستم مدیریت هوشمند ساختمان (BMS) 13-9-9 الزامات سایر سیستمهای جریان‌ضعیف |
| 13-10 محیط‌های عادی و مخصوص 13-10-1 کلیات 13-10-2 محیط‌های باشرایط عادی (محیط‌های خشک) 13-10-3 محیط‌های نمناک – محیط‌های مرطوب 13-10-4 حمام‌ها و دوش‌ها در منازل، هتل‌ها و نظایر آن 13-10-5 استخر 13-10-6 سونای خشک 13-10-7 سونای بخار 13-10-8 محیط‌های گرم 13-10-9 محیط‌های مخصوص دیگر |
| 13-11 محتوای نقشه‌ها ومدارک فنی طرح تأسیسات برقی 13-11-1 کلیات |
| پیوست1- سیستمهای نیروی برق پ 1-1 کلیات پ 1-2 مشخصه‌های اصلی سیستم TN پ 1-3 سطح مقطع هادی خنثی پ 1-4 سطح مقطع هادی حفاظتی، حفاظتی – خنثی پ 1-5 سطح مقطع هادی هم‌بندی اصلی پ 1-6 سطح مقطع هادی‌های هم‌بندی اضافی پ 1-7 هادی اتصال زمین پ 1-8 ترمینال یا شینه اصلی اتصال زمین پ 1-9 مقررات اضافی مربوط به هادی‌های حفاظتی، هم‌بندی‌ها و اتصال زمین پ 1-10 الکترود زمین |
| پیوست 2- مبانی عمومی سیستم روشنایی داخلی پ 2-1 کلیات پ 2-2 استاندارد روشنایی داخلی پ 2-3 نحوه استفاده پ 2-4 نکات عمومی قابل توجه در طراحی سیستم روشنایی داخلی پ2-5 جدول شدت روشنایی اماکن بر حسب لوکس |
| پیوست 3 – مبانی عمومی استفاده از ضریب همزمانی پ 3-1 کلیات پ 3-2 اصول و مبانی عمومی پ 3-3 حداکثر درخواست نیروی برق (تقاضا، دیماند) تأسیسات برقی پ 3-4 مدارهای توزیع پ 3-5 مدارهای نهایی |
| پیوست 4 – مبانی عمومی سیستم اعلام حریق پ 4-1 کلیات پ4-2 سیستمهای مرتبط با سیستم اعلام حریق |
| پیوست 5 – مبانی عمومی بانک خازن پ 5-1 کلیات |
| پیوست 6 – درجه حفاظت بدنه لوازم و تجهیزات الکتریکی در برابر نفوذ رطوبت و اشیاء خارجی پ 6-1 کلیات |
| پیوست 7 – حریم شبکه‌های برق پ 7-1 کلیات پ 7-2 حریم شبکه برق |
| پیوست 8- محتوای نقشه‌ها و مدارک فنی طرح تأسیسات برقی پ 8-1 کلیات پ 8-2 محتوای نقشه‌های طرح تأسیسات برقی پ 8-3 محتوای مدارک فنی طرح تأسیسات برقی |
| پیوست 9- واژه نامه فارسی – انگلیسی |
| پیوست 10- مقررات و استانداردهای قابل استفاده |
مقدمه ویرایش سوم
چاپ نخست مبحث چهاردهم مقررات ملی ساختمان، با پیش نویس تهیه شده توسط زنده یاد مهندس حشمت‌اله منصف و توسط کمیتۀ تخصصی به ریاست ایشان تدوین و در سال 1380 منتشر شد.
همراه با تحولات مستمر علمی و صنعتی و براساس نیاز به روزآمد شدن مقررات طرح و اجرای ساختمان، دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان بازنگری مباحث مقررات ملی را در دستور کار خود قرار داده است.
بازنگری اول مبحث چهاردهم نیز در کمیتۀ تخصصی به ریاست مهندس منصف انجام و پس از تصویب در شورای تدوین مقررات ملی آمادۀ چاپ بود که به دلیل تغییرات مدیریتی در وزارت راه و شهرسازی و تغییر کلی ترکیب شورای تدوین وکمیته های تخصصی چاپ نشد. همان بازنگری با تغییراتی در سال 1391 منتشر شد.
تهیه ویرایش سوم (بازنگری دوم) مبحث چهاردهم، از تیر ماه سال 1393 بر پایه همان استخوان بندی متن اولیه و زیر نظر مهندس منصف آغاز شد و گرچه ایشان به دلیل کسالت امکان حضور در جلسات کمیته را نداشتند ولی در مورد تغییرات پیشنهادی با ایشان مشورت و از رهنمودهای ایشان استفاده شده است. پس از درگذشت مهندس منصف نیز کمیته تخصصی کوشش کرده است به روش ایشان در تدوین مقررات که نتیجۀ سال ها مطالعه و تجربه بوده است، وفادار بماند.
تغییرات عمده در متن ویرایش حاضر نسبت به ویرایش قبلی را می توان به شرح زیر برشمرد:
فصل اول
– بند مربوط به حاکم بودن احکام قانونی “قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و آئین‌نامۀ اجرائی آن” و مبحث دوم مقررات ملی ساختمان”نظامات اداری” بر الزامات مقرر شده در مبحث چهاردهم اضافه شده است.
– نگهداری تأسیسات به مبحث بیست و دوم مقررات ملی ارجاع شده است.
فصل دوم
– تعاریف جدید اضافه شده و تعدادی از تعاریف موجود اصلاح شده است.
فصل سوم
– الزامات تخلیه چگالیده دستگاههای گرمائی چگالشی با سوخت مایع یا گاز اضافه شده است.
– لزوم تأمین هوا و کنترل دمای فضاهای محل سکونت یا کار انسان اضافه شده است.
فصل چهارم
– فاصلۀ بازشوهای ورود هوا از معابر اصلاح شده و امکان باز شدن بازشوی هوا به پاسیو تحت شرایطی مجاز شناخته شده است.
– دوش ، سالن های آرایش زنان و مکان های ویژۀ سیگار کشیدن در فضاهای عمومی به فضاهائی که هوای آنها نباید بازگردانی شود اضافه شده است.
– مقادیر هوای ورودی از بیرون و هوای تخلیۀ فضاهای مختلف وغلظت مونواکسید کربن در تهویه پارکینگ ها بازنگری شده است.
فصل پنجم
– الزامات تخلیۀ هوای خشکشویی و تخلیۀ هوای آشپزخانه های تجاری اصلاح شده است.
– الزامات سیستم های بازیافت انرژی در سیستم های تخلیۀ هوا اضافه شده است.
فصل ششم
– الزامات مربوط به پلنوم هوا بازنگری و به روز شده است.
– استاندارد های ساخت کانال های فلزی و غیر فلزی مشخص شده است.
– الزامات صافی های هوا اضافه شده است.
– الزامات سیستم های آشکار ساز دود اضافه شده است.
– استاندارد عایق کاری داخل کانال و درج مشخصات روی عایق کانال اضافه شده است.
فصل هفتم
– آبگرمکن از فصل هشتم به این فصل منتقل شده و جدول استاندارد انواع آبگرمکن اضافه شده است.
– استانداردهای دیگ ها و پکیج های چگالشی اضافه شده است
– الزامات سیستم های کنترل دیگ ها به استاندارد ساخت ارجاع شده است.
– الزام درنظر گرفتن بارهای ناشی از زمین لرزه در طراحی و اجرای سیستم مهار دستگاه به سازه ساختمان اضافه شده است.
– الزام نصب سنسور جریان آب روی دیگ های نوع کویلی و WATER TUBE اضافه شده است.
فصل هشتم
– گرم کننده های تابشی وبرج خنک کن به مبحث اضافه شده است.
– الزامات تجهیزات رانده شده توسط موتور و توربین گاز اضافه شده است.
– نصب بخاری گازی بدون دودکش در واحد های مسکونی ممنوع شده است.
– استاندارد کورۀ هوای گرم کانالی با گرمکن برقی اضافه شده است.
فصل نهم
– این فصل بر مبنای استانداردهای معتبر بازنگری و به روز شده است.
فصل دهم
– استاندارد های لوله‌ها و فیتینگ‌ها به روز شده است.
– الزامات نصب لوله‌های دفنی به روز شده است.
– درمورد عایق لوله با توجه به احتمال یکسان نبودن الزامات مباحث 14 و 19 الزامات سختگیرانه تر معیار قرارداده شده است.
– لوله کشی گرمایش از کف اضافه شده است.
– لزوم در نظر گرفتن نیروهای ناشی از زلزله به الزامات طراحی بست‌ها و تکیه گاههای لوله ها اضافه شده است.
فصل یازدهم
– لزوم در نظر گرفتن نیروهای ناشی از زلزله به الزامات طراحی بست‌ها و تکیه گاههای دودکش قائم و لوله رابط آن اضافه شده است.
– لزوم رعایت حداقل فاصلۀ 3 متر بین حریم ملک و دهانۀخروجی دودکش به الزامات اضافه شده است.
– رعایت حداقل ارتفاع دودکش به مقدار 1500 میلی‌متر بالاتر از بلندترین طوقه خروج دود مرتبط اضافه شده است.
– الزامات دودکش فلزی در داخل ساختمان اصلاح شده است.
– الزامات دودکش های بویلر های چگالشی اضافه شده است.
– الزامات عبور لولۀ رابط دودکش از دیوارها و تیغه های ساخته شده از مصالح سوختنی اضافه شده است.
فصل دوازدهم
– این فصل با توجه به استانداردهای معتبر بازنگری و به روز شده است.
– الزامات نصب مخازن سوخت در داخل ساختمان کامل تر شده است.
– الزامات سیستم گرمکن سوخت تکمیل شده است.
– سیستم دیداری و شنیداری کنترل سطح مایع در مخازن سوخت اضافه شده است.
فصل سیزدهم
– مبرد های جدید اضافه شده است.
– تعویض هوای موتورخانۀ تبرید به روز شده است.
– طراحی سیستم لوله کشی بر مبنای استانداردهای معتبر الزامی شده است.
– در قسمت اجرای لوله کشی محدودیت موقعیت لوله ها دقیق تر مشخص شده است.
فصل چهاردهم
– این فصل با عنوان سیستم های خورشیدی اضافه شده است.
فصل پانزدهم
– کاهش فاصلۀ مجاز که قبلا در فصل چهاردهم آمده بود به فصل پانزدهم منتقل شده است.
پیوست ها
– جداول روز درجه حذف و پیوست 1 به استانداردهای مرجع اختصاص یافته است.
در پایان، از کلیه سازمان های نظام مهندسی ساختمان استان ها، شرکت های سازنده لوازم و مصالح تاسیساتی و مهندسان، که با ارسال نظرات و پیشنهادات ارزنده خود این کمیته را در انجام تعهداتش یاری نموده اند صمیمانه تشکر و قدردانی می نماید و امیدوار است این همکاری جامعه مهندسی کشور تداوم یابد تا نظرات و پیشنهادات جدید در ویرایش بعدی مبحث مورد بهره برداری قرار گیرد.
کمیته تخصصی مبحث چهاردهم مقررات ملی ساختمان
1396
فهرست مطالب
14-1 الزامات قانونی
14-1-1 دامنه کاربرد
14-1-2 تعاریف
14-1-3 استانداردها
14-1-4 تغییر مقررات
14-1-5 ساختمانهای موجود
14-1-6 ساختمان های در حال ساخت
14-1-7 توسعه، تغییر، تعمیر
14-1-8 راهبری و نگهداری
14-1-9 تغییر کاربری
14-1-10 تخریب
14-1-11 مصالح
14-1-12 مدارک فنی
14-1-13 بازرسی و آزمایش
14-1-14 تطبیق نظامات اداری این مبحث با مبحث دوم
14-2 تعاریف
14-2- 1 کلیات
14-2-2 فهرست تعاریف
14-3 مقررات کلی
14-3-1 کلیات
14-3-2 پلاک‌گذاری
14-3-3 حفاظت ساختمان
14-3-4 محل دستگاه‌ها
14-3-5 نصب دستگاه‌ها
14-3-6 فضاهای دسترسی
14-3-7 تخلیه چگالیده
14-3-8 تأمین هوا و کنترل دما
14-4 تعویض هوا
14-4-1 کلیات
14-4-2 دهانه‌های ورود و تخلیه هوا
14-4-3 تعویض هوای طبیعی
14-4-4 تعویض هوای مکانیکی
14-5 تخلیه هوا
14-5-1 کلیات
14-5-2 الزامات تخلیه مکانیکی هوا
14-5-3 تخلیه هوای مراکز تولید و نگهداری مواد خطرزا
14-5-4 موتور و هواکش
14-5-5 تخلیه هوای آشپزخانه خانگی
14-5-6 تخلیه هوای آشپزخانه تجاری
14-5-7 بازیافت انرژی
14-6 کانال‌کشی
14-6-1 کلیات
14-6-2 پلنوم
14-6-3 طراحی و ساخت کانال
14-6-4 نصب کانال هوا
14-6-5 صافی‌های هوا
14-6-6 سیستمهای آشکارساز دود
14-6-7 عایقکاری کانال هوا
14-6-8 دمپر آتش
14-7 دیگ، آب گرمکن و مخزن آب‌گرم تحت فشار
14-7-1 کلیات
14-7-2 آب گرمکن
14-7-3 مخزن تحت فشار آب‌گرم مصرفی
14-7-4 دیگ آب گرم و بخار
14-7-5 لوازم اندازه‌گیری روی دیگ‌ها
14-7-6 کنترل سطح پایین آب دیگ
14-7-7 شیر اطمینان
14-7-8 لوازم کنترل و ایمنی
14-7-9 مخزن انبساط سیستم گرمایی
14-8 دستگاههای گرم کننده و خنک‌کننده ویژه
14-8-1 کلیات
14-8-2 شومینه با سوخت جامد
14-8-3 شومینه گازی
14-8-4 بخاری نفتی با دودکش
14-8-5 بخاری گازی با دودکش
14-8-6 بخاری گازی بدون دودکش
14-8-7 بخاری برقی
14-8-8 کوره هوای گرم بدون کانال
14-8-9 کوره هوای گرم کانالی
14-8-10 گرم کننده برقی سونا
14-8-11 کولر گازی و پمپ حرارتی
14-8-12 کولر آبی
14-8-13 گرم کننده تابشی
14-8-14 تجهیزات و وسایل رانده شده توسط موتور و توربین گاز
14-8-15 برج‌های خنک کننده
14-9 تأمین هوای احتراق
14-9-1 کلیات
14-9-2 تأمین هوای احتراق از داخل ساختمان
14-9-3 تأمین هوای احتراق از خارج ساختمان
14-9-4 تأمین هم زمان هوای احتراق از داخل و خارج ساختمان
14-9-5 تأمین مکانیکی هوای احتراق
14-9-6 دهانه‌ها و کانال‌های ورودی هوای احتراق
14-9-7 حفاظت در برابر گازها و بخارات خطرناک
14-10 لوله‌کشی
14-10-1 دامنه کاربرد
14-10-2 طراحی لوله‌کشی
14-10-3 مصالح لوله‌کشی
14-10-4 اجرای لوله‌کشی
14-10-5 آزمایش
14-10-6 عایقکاری
14-11 دودکش
14-11-1 کلیات
14-11-2 دودکش با مکش طبیعی
14-11-3 دودکش با مکش یا رانش مکانیکی
14-11-4 دودکش مشترک برای چند دستگاه
14-11-5 دودکش قائم فلزی
14-11-6 دودکش قائم با مصالح بنائی
14-11-7 دودکش شومینه
14-11-8 لوله رابط دودکش
14-12 ذخیرهسازی و لوله‌کشی سوخت مایع
14-12-1 کلیات
14-12-2 مخزن سوخت مایع
14-12-3 لوله‌کشی سوخت مایع
14-12-4 آزمایش
14-13 تبرید
14-13-1 کلیات
14-13-2 مبرّدها
14-13-3 طبقه‌بندی سیستمهای تبرید از نظر احتمال نشت مبرد
14-13-4 کاربرد سیستمهای تبرید در ساختمانهای مختلف
14-13-5 الزامات عمومی در موتورخانه سیستم تبرید
14-13-6 الزامات ویژه در موتورخانه سیستم تبرید
14-13-7 لوله‌کشی سیستم تبرید
14-13-8 آزمایش در کارگاه
14-14 سیستمهای خورشیدی
14-14-1 کلیات
14-14-2 نصب
14-14-3 سیال واسط
14-14-4 مصالح
14-15 کاهش فاصله مجاز
14-15-1 دامنه کاربرد
14-15-2 کلیات
14-15-3 جدول کاهش مجاز
پیوست 1 – استانداردهای مرجع
پیوست 2- واژه نامه فارسی – انگلیسی
مقدمه
احداث ساختمانهای بلند مرتبه و برج‌ها در کلان شهرها، افزایش میانگین سنی افراد جامعه و نیاز جمعیت میانسال و کهنسال ک
شور به استفاده از سامانه‌های مکانیزه حمل و نقل داخل ساختمان، لزوم تعبیه سامانه‌هایی چون آسانسور و پله‌برقی را بیش از پیش روشن ساخته است. به منظور طراحی، اجرا و بهره‌برداری صحیح و قانونمند این تجهیزات لازم است ضوابط مشخصی در این خصوص توسط نهادهای ذیصلاح تدوین و ابلاغ گردد. این ضوابط علاوه بر جامعیت باید به اندازه کافی شفاف و بدون ابهام بوده و ضمانت اجرایی لازم را داشته باشد. از این رو مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان برای اولین بار در سال 80 با عنوان آسانسورها و پله‌های برقی توسط دفتر امور مقررات ملی ساختمان وزارت مسکن و شهرسازی (سابق) تدوین گردید و در سال 87 نیز مورد بازنگری قرار گرفت. پیشرفت چشمگیر صنعت آسانسور در دنیا در دو دهه اخیر و به تبع آن تغییرات بوجود آمده در استانداردهای بین‌المللی از یک سو و از سوی دیگر تجربیات 15 ساله اجرای ضوابط مربوط به مبحث آسانسور در کشور، لزوم بازخوانی و ارزیابی مجدد ضوابط موجود در مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان را بیش از پیش روشن می‌نمود. بدین منظور ویرایش پیش‌رو به عنوان دومین بازنگری این مبحث، در سال 1392 با هدف رفع ابهامات موجود در ویرایش قبلی و به روز رسانی ضوابط مطابق با استانداردهای معتبر بین‌المللی مورد ارزیابی قرار گرفت. مهمترین مباحث بازنگری شده توسط کمیته تخصصی مبحث پانزدهم به شرح زیر است:
– باز بینی ساختار کلی مبحث و بهبود آن شامل حذف مطالب با جنبه آموزشی و غیر ضابطه‌ای، ادغام مطالب مربوط به پلکان برقی با پیاده‌رو متحرک و رفع اشکالات ویرایشی مبحث
– ساده سازی مفاهیم و ضوابط متن مبحث تا حد امکان
– گسترش حوزه کاربرد و ساده سازی ضوابط و مقررات
– تکمیل بخش مربوط به آزمایش و تحویل‌گیری آسانسور و پلکان برقی
– تکمیل بخش مربوط به آسانسورهای هیدرولیکی
– هماهنگ‌سازی ضوابط و مقررات این مبحث با سایر مباحث مقررات ملی ساختمان
– خارج نمودن مطالب از جنبه توصیه‌ای به حالت ضابطه‌ای
– کاهش حداکثر ارتفاع مجاز برای احداث ساختمان بدون آسانسور
– تعیین متولی پاسخگو در صورت بروز هر گونه مشکل یا حادثه در هریک از مراحل طراحی، اجرا و بهره‌برداری از آسانسور جهت جلوگیری از بروز هر گونه ابهام و منازعه در مواقع بروز حادثه
– تطابق و بروز رسانی مطالب و ضوابط مبحث با آخرین ضوابط سازمان ملی استاندارد ایران( ISIRI) و استانداردهای معتبر بین‌المللی
– تدوین و تکمیل الزامات مدارک فنی آسانسور و پلکان برقی شامل دستورالعمل ایمنی، دستورالعمل بهره‌برداری، گواهی‌های بازرسی، تاییدیه‌های فنی، نقشه‌های اجرایی، پلاک و مشخصات سازنده و الزام به تحویل آن مسئولین ساختمان
– بازنگری، اصلاح و تدقیق تصاویر، نمودارها و جداول
– دریافت، ارزیابی و اعمال نظرات اصلاحی و ابهامات رسیده به دفتر مقررات ملی ساختمان از طرف کارشناسان و متخصصین صنعت ساختمان و آسانسور از زمان انتشار نسخه اولیه مبحث.
در پایان امید است ویرایش ارائه شده به بهبود هرچه بیشتر کمیت و کیفیت طراحی، اجرا و بهره‌برداری از آسانسورها و پلکان برقی و ارتقاء سطح کارایی صنعت ساختمان کشور گردد.
فهرست مطالب
15-1 کلیات
15-1-1 حدود و دامنه کاربرد
15-1-2 تعاریف
15-2 آسانسورها
15-2-1 الزامات اولیه انتخاب آسانسور
15-2-2 طراحی و آماده‌سازی محل آسانسور و اجزا آن
15-2-3 ویژگی آسانسورهای مورد استفاده افراد ناتوان جسمی
15-2-4 ویژگی‌های آسانسورهای هیدرولیک
15-2-5 الزامات آسانسورهای حمل خودرو
15-2-6 آزمایش و تحویل‌گیری
15-2-7 حفاظت در مقابل آتش
15-2-8 برق اضطراری
15-3 پلکان برقی و پیاده رو متحرک
15-3-1 الزامات اولیه طراحی
15-3-2 ویژگی های سازه و نحوه انتخاب پلکان برقی و پیاده رو متحرک
15-3-3 تاثیرات پلکان برقی و پیاده رو متحرک بر سازه ساختمان
15-3-4 مشخصات فنی پلکان برقی و پیاده رو متحرک
15-3-5 حفاظت های فنی و ایمنی
15-3-6 حفاظت در مقابل آتش
15-3-7 تحویل گیری و نگهداری
پیوست1 اطلاعات و مدارک فنی آسانسور، پلکان برقی و پیاده رو متحرک
پیوست2 جدول‌های ابعادی آسانسور
پیوست3 نقشه‌ها و اطلاعات تکمیلی
واژه نامه انگلیسی به فارسی
مقدمه ویرایش چهارم
نخستین ویرایش مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان، در اوایل دهه 70 توسط زنده یاد مهندس حشمت‌اله منصف تهیه شد و در سال 1372 به تصویب هیئت وزیران رسید و از آن تاریخ به بعد این مبحث دو بار توسط کمیته‌های تخصصی وقت به ریاست ایشان مورد بازنگری قرار گرفت. به روز نمودن ا
ستانداردها، به‌کار‌گیری فن‌آوری‌ها و روشهای جدید در طراحی و اجرای ساختمانها و دریافت نظرات دست اندرکاران ساخت و ساز در کشور، بازنگری مباحث مقررات ملی ساختمان را هر چند سال یک بار ضروری می نماید.
تهیه ویرایش حاضر مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان، از تیر ماه سال 1393 بر پایه همان استخوان‌بندی متن اولیه و زیر نظر مستقیم آقای مهندس منصف آغاز شد و تا اواخر سال 1395 ادامه یافت. پس از وداع همیشگی آقای مهندس منصف با جامعه مهندسی کشور در شهریور ماه سال 1395، کمیته تخصصی مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان تمام سعی خود را نسبت به حفظ خط مشی ایشان در تدوین مقررات به کار بست.
یکی از موارد مهم مورد بحث در جریان بازنگری اخیر مبحث موضوع امکان دسترسی به لوله‌های تأسیساتی در هر شرایط بود. عبور لوله‌های تأسیساتی یک واحد ساختمانی از املاک خصوصی واحدهای دیگر، از جمله لوله‌های فاضلاب طبقات بالا که معمولاً در سقف کاذب طبقه زیرین اجرا می‌شود، از نظر دسترسی اغلب مورد سؤال مهندسان ناظر و دست اندرکاران نگهداری و راهبری تأسیسات ساختمانها می باشد. روشن است که راه حل این مشکل بیش از آن که تأسیساتی باشد، یک موضوع معماری است که باید مسیر عبور لوله‌ها و سایر شبکه‌های تأسیساتی در طراحی معماری ساختمان مد نظر قرار گیرد. الزام حل این مشکل بین رشته ای، که با حضور مسئولین کمیته های تخصصی مباحث بیست و دو گانه مقررات ملی ساختمان در جلسه شورای تدوین مقررات مطرح و به تصویب رسیده است می تواند با همکاری و هماهنگی کامل بین بخش‌های مختلف طراحی ساختمان، یکی از مشکلات جدی چندین ساله مطرح در ساختمان ها را رفع نماید.
تغییرات عمده در متن ویرایش حاضر این مبحث نسبت به ویرایش قبلی را می توان به شرح زیر برشمرد:
– بازنگری در فصل توزیع آب سرد و گرم مصرفی و محدود کردن میزان آب خروجی از شیرهای برداشت لوازم بهداشتی، به منظور بهینه سازی مصرف آب.
– بازنگری در مشخصات مصالح مورد استفاده در توزیع آب سرد و گرم مصرفی از نظر میزان مجاز سرب و دمای کار مصالح مورد استفاده در سیستم آب گرم مصرفی.
– بازنگری در مسیر عبور لوله‌های تأسیسات بهداشتی در ساختمانها با هدف حفظ استقلال واحدهای ساختمانی و دسترسی آسان به لوله‌ها.
– شفاف‌سازی و تأکید بر غیر قابل اشتعال بودن لوله‌های پلاستیکی مورد استفاده در لوله‌کشی‌های فاضلاب، هواکش فاضلاب و آب باران که معمولاً خالی از آب می‌باشند و به صورت غیر مدفون در ساختمان نصب می‌شوند، با هدف جلوگیری از گسترش حریق در ساختمانها.
– اضافه شدن الزامات مربوط به پیش‌بینی مسیر تخلیه ثانویه یا اضطراری آب باران بام ساختمانها.
– اضافه شدن الزامات مربوط به نصب لوازم بهداشتی ویژه استفاده افراد معلول در فصل دوم مبحث که در این ویرایش به لوازم بهداشتی اختصاص یافته است.
– اضافه شدن پیوست شماره 10 با عنوان ” فهرست بازرسی مراحل طراحی تأسیسات بهداشتی ساختمان” با هدف راهنمایی مهندسان در طراحی تأسیسات بهداشتی ساختمانها و کنترل سرفصل‌های کار‌هایی که باید انجام شود.
در پایان، این کمیته تخصصی از کلیه مهندسان، شرکت‌های سازنده لوازم و مصالح تأسیسات بهداشتی و سازمان‌های نظام مهندسی ساختمان استانها که با ارسال نظرات و پیشنهادات ارزنده خود این کمیته را در انجام تعهداتش یاری نموده‌اند صمیمانه تشکر و قدردانی می‌نماید و امیدوار است این همکاری جامعه مهندسی کشور به طور پیوسته تداوم یابد تا نظرات و پیشنهادات جدید در ویرایش بعدی مبحث مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
فهرست مطالب
16-1 کلیات
116-1-1 دامنه
116-1-2 استانداردها
216-1-3 راهبری و نگهداری
16-1-4 تخریب
16-1-5 مصالح
16-1-6 مدارک فنی
16-1-7 فضای نصب لوازم بهداشتی
16-1-8 حفاظت لوله‌کشی
16-1-9 حفاظت اجزای ساختمان
16-1-10 بازرسی و آزمایش
816-1-11 تعاریف
16-2 لوازم بهداشتی
2516-2-1 دامنه
2516-2-2 جنس و ساخت
2516-2-3 تعداد لوازم بهداشتی
2716-2-4 نصب لوازم بهداشتی
2816-2-5 الزامات انتخاب و نصب لوازم بهداشتی
16-3 توزیع آب مصرفی در ساختمان
3916-3-1 دامنه
3916-3-2 آب مورد نیاز
40 16-3-3 طراحی لوله‌کشی توزیع آب مصرفی
41 16-3-4 انتخاب مصالح
4616-3-5 اجرای لوله‌کشی
5816-3-6 ذخیره سازی و تنظیم فشار آب
6116-3-7 حفاظت آب آشامیدنی
6516-3-8 لوله‌کشی توزیع آب گرم مصرفی
7316-3-9 ضد عفونی، آزمایش
16-4 لوله‌کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان
8116-4-1 دامنه
8116-4-2 طراحی لوله‌کشی فاضلاب
8216-4-3 انتخاب مصالح
9316-4-4 اجرای لوله‌کشی
10016-4-5 آزمایش
16-5 لوله‌کشی هواکش فاضلاب
10716-5-1 دامنه
10716-5-2 طراحی لوله‌کشی هواکش فاضلاب
10716-5-3 انتخاب مصالح
11716-5-4 اجرای لوله‌کشی
11716-5-5 آزمایش
16-6 لوله‌کشی آب باران ساختمان
12116-6-1 دامنه
12116-6-2 طراحی لوله‌کشی آب باران
12216-6-3 انتخاب مصالح
12516-6-4 اجرای لوله‌کشی
131 16-6-5 آزمایش
16-7 بست و تکیه‌گاه
13516-7-1 دامنه
13516-7-2 نکات عمومی
13616-7-3 بست و تکیه‌گاه لوله‌های قائم
13716-7-4 بست و تکیه‌گاه لوله‌های افقی
13916-7-5 محل بست‌ها و تکیهگاهها
پیوست1 اندازه‌گذاری لوله‌ها در لوله‌کشی توزیع آب مصرفی ساختمان
پ 1-1 کلیات
پ 1-2 تعیین حداکثر مصرف لحظهای آب
پ 1-3 تعیین حداکثر مصرف لحظهای محتمل
پ 1-4 افت فشار در طول لوله
پ 1-5 اندازه‌گذاری لوله‌ها
پ 1-6 نکات دیگری درباره اندازه‌گذاری لوله‌ها
پیوست2 علائم ترسیمی در لوله‌کشی توزیع آب مصرفی ساختمان
پ 2-1
پ 2-2
پ 2-3
پ 2-4 علائم ترسیمی
پیوست3 اندازه‌گذاری لوله‌ها در لوله‌کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان
پ 3-1 کلیات
پ 3-2 تعیین حداکثر جریان لحظهای فاضلاب
پ 3-3 تعیین قطر نامی لوله مورد نیاز
پ 3-4 نکات دیگری درباره اندازه‌گذاری لوله‌ها
پیوست4 علائم ترسیمی در لوله‌کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان
پ 4-1
پ 4-2
پ 4-3
پ 4-4 علائم ترسیمی
پیوست5 اندازه‌گذاری لوله‌ها در لوله‌کشی هواکش فاضلاب
پ 5-1 کلیات
پ 5-2 تعیین مقدار D.F.U. برای لوازم بهداشتی مختلف
پ 5-3 تعیین قطر نامی لوله مورد نیاز
پ 5-4 نکات دیگری درباره اندازه‌گذاری لوله‌ها
پیوست6 علائم ترسیمی در لوله‌کشی هواکش فاضلاب
پ 6-1
پ 6-2
پ 6-3
پ 6-4 علائم ترسیمی
پیوست7 اندازه‌گذاری لوله‌ها در لوله‌کشی آب باران ساختمان
پ 7-1 کلیات
پ 7-2 تعیین قطر نامی لوله‌های قائم
پ 7-3 تعیین قطر نامی لوله‌های افقی
پیوست8 علائم ترسیمی در لوله‌کشی آب باران ساختمان
پ 8-1
پ 8-2
پ 8-3
پ 8-4 علائم ترسیمی
پیوست 9 آب خاکستری
پ 9-1 کلیات
پ 9-2
پ 9-3
پ 9-4
پ 9-5
پ 9-6
پ 9-7
پ 9-8
پ 9-9
پ9-10
پیوست 10 فهرست بازرسی مراحل طراحی تأسیسات بهداشتی ساختمان
پ 10-1 مرحله اول طراحی
پ 10-2 مرحله دوم طراحی
پ 10-3 نکات کلی در مورد نقشه‌ها
واژ‌نامه فارسی – انگلیسی
فهرست استانداردهایی که در این مبحث به آنها ارجاع شده است.
مقدمه
کاربران محترم، هنگام مطالعه این مجلد از مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان، با تغییرات بسیار مهمی که در این بازنگری انجام 
شده است مواجه خواهند شد و آن افزودن بخش (لوله کشی گاز متقاضیان عمده با فشار 2 تا 60 پوند بر اینچ مربع*) به بخش قبلی با عنوان (لوله کشی گاز طبیعی با فشار 4/1 پوند بر اینچ مربع**) می‌باشد که در این کتاب ارائه شده است. در انتشار این مجلد که از این پس دامنه فشار از 4/1 تا 60 پوند بر اینچ مربع و دامنه مصرف تا 5000 متر مکعب در ساعت را پوشش می‌دهد، بخش اول شامل لوله‌کشی گاز طبیعی ساختمانها با فشار 4/1 پوند بر اینچ مربع بوده که بدون هیچ گونه تغییراتی عیناً درج شده و مطالب بخش دوم شامل لوله‌کشی گاز طبیعی برای مصرف کنندگان عمده با فشار 2 تا 60 پوند بر اینچ مربع به آن افزوده شده است. نظر به توضیح فوق، لازم است به نکات زیر توجه شود:
1– بدیهی است تفاوت‌هایی بین دو بخش وجود داشته باشد که مهمترین آنها یکسان نبودن واحدها است: در بخش اول واحدهای متداول در صنعت گاز استفاده شده و در بخش دوم در مقابل این واحدها معادل آنها در سیستم بین‌المللی SI نیز درج شده است
2– به دلیل نیاز و تقاضای زیاد جامعه در خصوص انتشار هرچه سریعتر بخش دوم که منجر به عدم ویرایش بخش اول در حال حاضر شده، سعی بر آن بوده است که جز در موارد اجتناب ناپذیر، از تکرار موارد مشابه در بخش دوم خودداری شود.
3– هم‌زمان با انتشار این مجلد، و دریافت نظرات کاربران، ویرایش هردو بخش انجام خواهد شد.
امید است متن این ویرایش برای مهندسان کشور مفید واقع شود و کمیته تخصصی را کماکان از راهنمایی‌ها و اظهارنظرهای خود بهره مند سازند.
فهرست مطالب
تعاریف
کلیات مبحث
بخش اول – لوله کشی گاز طبیعی با فشاریک چهارم پوند بر اینچ مربع
17-1 کلیات
17-1-1 حدود و دامنه ی کاربرد
17-1-2 مسئولیتها
17-2 گروه‌بندی ساختمانها
17-2-1 کلیات
17-2-2 ساختمانهای مسکونی
17-2-3 ساختمانهای عمومی
17-2-4 ساختمانهای خاص
17-2-5 انواع ساختمانهای عمومی
17-3 مقررات ویژه گازرسانی به ساختمانهای عمومی و خاص
17-3-1 کلیات
17-3-2 ممنوعیت نصب وسایل گازسوز گرمایشی
17-3-3 الزامات نصب وسایل گازسوز در شرایط خاص
17-3-4 الزامات نصب تجهیزات ایمنی
17-3-5 محدودیت عبور لوله گاز از سقف‌های کاذب محل‌های تجمع
17-3-6 تأمین هوای احتراق برای وسایل گازسوز
17-3-7 انتخاب مسیر دودکش وسایل گازسوز
17-3-8 سایر موارد
17-4 طراحی سیستم لوله‌کشی گاز و انتخاب مصالح
17-4-1 طراحی سیستم لوله‌کشی گاز ساختمانها
17-4-2 الزامات نصب اجزای سیستم لوله‌کشی گاز
17-4-3 توسعه سیستم لوله‌کشی گاز موجود خانگی
17-4-4 مشخصات مواد و مصالح مصرفی
17-5 اجرای سیستم لوله‌کشی گاز طبیعی
17-5-1 کلیات
17-5-2 الزامات اجرای سیستم لوله‌کشی گاز
17-5-3 لوله‌کشی روکار
17-5-4 لوله‌کشی توکار
17-5-5 عایقکاری لوله‌ها (پوشش لوله‌ها)
17-5-6 جوشکاری
17-6 کنترل کیفیت، آزمایش، بازرسی، صدور تأییدیه، تحویل و تزریق گاز در سیستم لوله‌کشی گاز
17-6-1 کنترل کیفیت
17-6-2 آزمایش مقاومت لوله و عدم نشت گاز
17-6-3 برقراری جریان گاز
17-6-4 بستن مجاری خروجی گاز
17-6-5 بررسی نشت گاز در سیستم لوله‌کشی بعد از باز کردن جریان گاز
17-6-6 اقدامات لازم در صورت وجود نشت گاز
17-6-7 آزمایش مجدد سیستم لوله‌کشی در صورت عدم وصل گازبه‌مدت طولانی
17-7 نصب و راه‌اندازی وسایل گازسوز
17-7-1 کلیات نصب
17-7-2 ضوابط نصب دستگاههای گازسوز
17-7-3 محدودیتهای نصب وسایل گازسوز
17-7-4 قابلیت دسترسی به‌دستگاه گازسوز و فاصله‌های لازم
17-7-5 روشهای تأمین هوای لازم برای احتراق و تهویه
17-8 دودکش‌های دستگاههای گازسوز ساختمانها
17-8-1 کلیات
17-8-2 تعیین قطر دودکش مستقل برای یک دستگاه گازسوز
17-8-3 تعیین قطر دودکش مشترک و لوله رابط
17-8-4 نکات ضروری برای طراحی و اجرای دودکشها
17-8-5 ضوابط مربوط به نصب دودکشها
17-9 ضوابط بهره‌برداری و نگهداری از سیستم لوله‌کشی گاز داخل ساختمانها
17-9-1 کلیات
17-9-2 نکات قابل توجه در دوره بهره‌برداری
17-9-3 تغییر در سیستم لوله‌کشی گاز ساختمان
17-9-4 تعمیر سیستم لوله‌کشی گاز ساختمان
بخش دوم – لوله کشی گاز طبیعی برای مصرف کنندگان عمده با فشار 2 الی60 پوند بر اینچ مربع
17-10 کلیات
17-10-1 حدود و دامنه کاربرد
17-10-2 مسئولیتها
17-10-2-1 طراح
17-10-2-2 مجری
17-10-2-3 دستگاه نظارت
17-10-2-4 شرکت ها، مؤسسات، مشاورین و افراد ذیصلاح
17-11 مشخصات مواد و مصالح مصرفی، برآورد مصـرف، طراحی و انتخاب مصالح سیستم لوله کشی گاز
17-11-1 مشخصات مواد و مصالح مصرفی
17-11-1-1 لوله ها
17-11-1-2 اتصالات
17-11-1-3 مواد آب بندی اتصالات دنده پیچ
17-11-1-4 شیرهای فلزی
17-11-1-5 شیرهای پلی اتیلن
17-11-1-6 پوشش لوله و اتصالات فولادی
17-11-1-7 دستگاه جوش پلی اتیلن
17-11-1-8 الکترودهای جوشکاری
17-11-1-9 واشر لائی
17-11-1-10 مصالح مستعمل
17-11-1-11 سایر مصالح
17-11-1-12 علامتگذاری
17-11-2 برآورد مصرف و طراحی سیستم لوله کشی گاز
17-11-2-1 برآورد مصارف گاز
17-11-2-2 طراحی سیستم لوله کشی گاز
17-11-2-3 افزودن به سیستم لوله کشی موجود
17-11-2-4 نقطه تحویل گاز به مشترک
17-11-2-5 نقاط اتصال به سیستم سوخت جایگزین
17-11-2-6 محل نصب ایستگاه های تقلیل فشار و یا رگولاتورها
17-11-2-7 ملاحظات کلی در تعیین قطر لوله ها
17-11-2-8 افت فشار مجاز
17-11-2-9 حداکثر سرعت گاز
17-11-2-10 حداکثر میزان مصرف
17-11-2-11 تعیین قطر لوله ها
17-12 اجرای لوله کشی گاز
17-12-1 کلیات
17-12-2 تجهیز کارگاه
17-12-3 نقشه های اجرایی
17-12-4 خم کاری لوله های فولادی
17-12-5 لوله کشی دفنی
17-12-5-1 کلیات
17-12-5-2 آماده سازی مسیر
17-12-5-3 لوله کشی دفنی با استفاده از لوله های فولادی
17-12-5-4 لوله کشی دفنی با استفاده از لوله های پلی اتیلن
17-12-6 لوله کشی روکار
17-12-6-1 کلیات
17-12-6-2 اجرای لوله کشی رو کار
17-12-7 حریم خطوط لوله گاز در مجاورت و تقاطع تأسیسات
17-13 عایقکاری لوله ها
17-13-1 کلیات
17-13-2 اقدامات اولیه قبل از عایق کاری
17-13-2-1 بازرسی ظاهری لوله ها از نظر آلودگی به چربی ها
17-13-2-2 بازرسی لوله ها از نظر وجود عیوب مکانیکی
17-13-2-3 بازرسی لوله ها از نظر خشک بودن
17-13-3 زنگ زدائی و تمیز کاری لوله ها
17-13-4 عایق کاری سرد لوله ها (نوارپیچی)
17-13-4-1 پرایمر زنی
17-13-4-2 نوار پیچی لایه اول
17-13-4-3 نوار پیچی لایه دوم
17-13-4-4 نوار پیچی سرجوش ها، اتصالات و نقاط تعمیری
17-13-4-5 کنترل کیفیت عایقکاری سرد
17-13-5 عایق کاری گرم لوله ها (عایق کاری با انواع قیر)
17-13-5-1 کلیات
17-13-5-2 شرایط محیط برای عایقکاری گرم
17-13-5-3 اقدامات اولیه قبل از عایق کاری گرم
17-13-5-4 عملیات عایق کاری گرم
17-13-5-5 عایق کاری دوبله
17-13-5-6 عایق کاری سرجوش ها، اتصالات و نقاط تعمیری
17-13-5-7 آزمایش و کنترل کیفیت عایقکاری گرم
17-14 جوشکاری
17-14-1 جوشکاری شبکه¬های گازرسانی فولادی
17-14-1-1 کلیات
17-14-1-2 ارزیابی وتعیین صلاحیت جوشکاران
17-14-1-3 الکترودهای جوشکاری
17-14-1-4 آماده سازی لوله¬های فولادی قبل از عملیات جوشکاری
17-14-1-5 کنترل های لازم قبل از عملیات جوشکاری
17-14-1-6 اقدامات لازم قبل از جوشکاری
17-14-1-7 جوشکاری شبکه¬های گاز رسانی فولادی
17-14-2 جوشکاری شبکه های گازرسانی پلی اتیلن
17-14-2-1 ارزیابی وتعیین صلاحیت جوشکاران
17-14-2-2 آماده سازی لوله های پلی اتیلن قبل از عملیات جوشکاری
17-14-2-3 عملیات جوشکاری شبکه های گاز رسانی پلی اتیلن
17-14-2-4 روش و مراحل انجام جوشکاری شبکه وانشعاب های پلی اتیلن به روش الکترو فیوژن
17-14-2-5 بازرسی وکنترل کیفیت جوشکاری شبکه¬های گازرسانی پلی اتیلن
17-14-2-6 آزمایش¬های مخرب
17-14-2-7 آزمایش غیر مخرب جوش سه راهی انشعاب زینی
17-15 حفاظت کاتدی
17-15-1 کلیات
17-15-2 سیستم های حفاظت کاتدی
17-15-3 حداقل پتانسیل حفاظتی
17-15-4 حفاظت کاتدی به روش آندهای فدا شونده
17-15-5 حفاظت کاتدی به روش تزریق جریان مستقیم
17-15-5-1 بستر آندی
17-15-6 کنترل و ارزیابی
17-15-7 نقاط اندازه گیری
17-15-8 اتصالات عایقی
17-15-9 جعبه های اتصال
17-16 کنترل کیفیت، آزمایش ها، بازرسی، صدور تائیدیه و تزریق گاز
17-16-1 کلیات
17-16-2 آزمایش
17-16-3 تجهیزات و لوازم مورد نیاز برای انجام آزمایش
17-16-4 تنظیم دستگاه های آزمایش
17-16-5 مسئولیت های مجری در ارتباط با انجام آزمایش
17-16-6 برنامه انجام آزمایش ها
17-16-7 مسئولیت های دستگاه نظارت در ارتباط با انجام آزمایش
17-16-8 اقدامات قبل از شروع آزمایش
17-16-9 مراحل انجام آزمایش های مقاومت و نشتی
پیوست 1 راهنمای ایمنی
پیوست 2 نمونه محاسبات بخش اول
پیوست 3 ایمنی و ضوابط بهره برداری و نگهداری
پیوست 4 جداول بخش دوم
پیوست 5 اشکال بخش دوم
واژه‌نامه
مقدمه ویرایش سوم
مبحث 18 مقررات ملی ساختمان تحت عنوان ”عایق‌بندی و تنظیم صدا“، برای نخستین بار در سال 1379 تدوین شد. در این مبحث، پس از بیان 
شاخص‌های آکوستیکی لازم برای درک مقررات، مقادیر نوفه مجاز برای فضاهای مختلف و همچنین مقررات صدابندی هوابرد و کوبه‌ای جداکننده‌های مختلف در ساختمانها با کاربریهای گوناگون عنوان گردید. همچنین روش محاسبه صدابندی یک جدار مرکب و مقادیر عددی صدابندی هوابرد و کوبه‌ای تعدادی از جداکننده‌ها در جداول پیوست ارائه شدند.
در اولین بازنگری مبحث در سال 1390، با توجه به نیازهای مطرح شده از طرف جامعه مهندسی، موارد زیر در نظر گرفته شد:
– منطقه‌بندی شهری از نظر تراز نوفه محیطی برای کاربریهای ساختمانی گوناگون
– تکمیل مقررات آکوستیکی برای تعداد بیشتری از کاربرد‌ها
– بازنگری مقادیر مجاز نوفه و صدابندی با توجه به منطقه‌بندی شهری
– تکمیل جداول صدابندی اجزای ساختمانی با توجه به سیستمهای سنتی و نوین
– ارائه مقادیر ضریب جذب صدای تعدادی از مواد و مصالح ساختمانی جهت بهینه‌سازی آکوستیک داخلی فضاها، در جداول پیوست
– ارائه مثالی از مراحل طراحی آکوستیکی برای دو مجموعه ساختمانی با کاربرد‌های مختلف (آموزشی و مسکونی) جهت راهنمایی
اکنون با هدف گسترش حوزه شمول و اجرایی شدن این مبحث در صنعت ساختمان کشور و با توجه به لزوم بروز رسانی مطالب، بار دیگر مبحث مورد بازنگری قرار گرفته و موارد زیر در ویرایش سوم آن لحاظ شده است:
– ویرایش متن و ترتیب قرارگیری تعاریف در جهت سهولت استفاده از آنها
– مطرح نمودن شاخص وضوح گفتار در قسمت تعاریف، به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم تعیین‌کننده وضعیت آکوستیک داخلی برای فضاهای با کاربرد خاص
– بازبینی و اصلاح جدول ”منطقه‌بندی شهری از نظر نوفه محیطی“ در بخش مقررات آکوستیکی انواع ساختمانها و اضافه نمودن کاربریهای جدید به آن
– ویرایش مجدد متن و یادآوری‌های قسمت مقررات آکوستیکی انواع ساختمانها
– بازنگری مقادیر مجاز نوفه زمینه، زمان واخنش و صدابندی در جداول مربوط به هر کاربرد و اعمال مقادیر جدید در کلیه جداول ارائه شده
– اصلاح عناوین فضاها و جداکننده‌ها، همچنین تفکیک و مرتب‌سازی نوع جداکننده‌ها در جداول صدابندی با توجه به کاربرد آنها
– ارائه مقادیر مجاز شاخص وضوح گفتار برای فضاهای با کاربرد خاص
– انتقال مقادیر مجاز برای فضاهای مشترک در کاربرد‌های گوناگون، به بند جدیدی تحت همین عنوان
– ارائه مقادیر مجاز نمودارهای برسنج ترجیحی نوفه در جداول نوفه زمینه برای کاربرد‌های مختلف
– اضافه کردن مقادیر شاخص‌های درجه تراگسیل صدا و درجه صدابندی کوبه‌ای در جداول صدابندی، برای استفاده‌کنندگان از استانداردهای ASTM
– اصلاح پیوست ”راهنمای طراحی آکوستیکی“ با توجه به لزوم در نظر گرفتن حریم برای بزرگراه‌های شهری
امید است با تکمیل اطلاعات و ارائه راهنمایی‌ها و مثال‌ها در مبحث بازنگری شده جدید، زمینه اجرایی شدن این مبحث در صنعت ساختمان کشور فراهم شود.
فهرست مطالب
18-1 کلیات
18-1-1 هدف
18-1-2 حدود و نحوه کاربرد
18-1-3 تعاریف
18-2 مقررات آکوستیکی انواع ساختمانها
18-2-1 مقررات عمومی
18-2-2 ساختمانهای مسکونی
18-2-3 هتل‌ها
18-2-4 تصرف‌های آموزشی
18-2-5 مراکز بهداشتی درمانی
18-2-6 تصرف‌های اداری/ حرفه‌ای و کسبی/ تجاری
18-2-7 مراکز فرهنگی
18-2-8 مراکز ورزشی و تفریحی
18-2-9 مراکز ترابری
18-2-10 فضاهای مشترک در کاربرد‌های گوناگون
پیوست 1- روش تعیین شاخص کاهش صدای یک جداکننده مرکب
پیوست 2- مقادیر ضریب جذب مواد و مصالح گوناگون
پیوست 3- مقادیر صدابندی هوابرد جداکننده‌ها
پیوست 4- مقادیر صدابندی کوبه‌ای و هوابرد کف-سقف‌ها
پیوست 5- مثالی از راهنمای طراحی آکوستیکی (برای دو مجموعه ساختمانی با کاربریهای مختلف
واژه‌نامه
فهرست استانداردهای قابل استفاده
مقدمه
صرفه جویی در مصرف انرژی یکی از چالش‌های مهم جهان امروز است. در سالهای اخیر، افزایش نگرانی‌ها در خصوص تبعا
ت زیست محیطی مصرف انرژی و گرم شدن کره زمین، اهمیت این موضوع را دو چندان کرده است. از سوی دیگر سهم بخش ساختمان در مصرف انرژی کشورها قابل توجه است، و به همین دلیل، در چند دهه اخیر، در اکثر کشورهای صنعتی، اقدامات اساسی در زمینه اصلاح الگوی مصرف، با استفاده از ابزارهای مختلف از جمله تدوین مقررات و ضوابط، صورت گرفته است. در کشور ما نیز، بخش ساختمان حدود 40 درصد از کل مصرف انرژی را به خود اختصاص می‌دهد. متاسفانه با این وجود، اقدامات انجام شده در سالهای اخیر اثربخشی مورد انتظار را در کاهش مصرف انرژی بخش ساختمان نداشته است و رشد مصرف، همچنان روند افزایشی نگران کننده‌ای دارد. بدیهی است که تداوم این وضعیت، تبعات اقتصادی و زیست محیطی جبران ناپذیری برای کشور به دنبال خواهد داشت. تجربه کشورهای صنعتی به روشنی لازمه تدوین ضوابط و مقررات منطبق با شرایط موجود در هر کشور را آشکار می‌سازد. در همین راستا، در سال 1370 اولین ویرایش مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، تحت عنوان صرفه‌جویی در مصرف انرژی تدوین گردید که بخش اعظم آن ضوابط طراحی عایقکاری حرارتی پوسته خارجی ساختمان بود. متاسفانه، به دلیل عدم وجود آمادگی لازم در جامعه مهندسی ساختمان، ضوابط تعیین شده در این ویرایش، در اکثر پروژه‌های ساختمانی، اعم از دولتی و خصوصی، نادیده گرفته شد. با توجه به این موضوع، در سال 1378، جلد اول راهنمای این مبحث تهیه گردید و در آن اصول کلی عایقکاری حرارتی ساختمان مطرح شد. در ادامه در سال 1381، ویرایش دوم مبحث 19 مقررات ملی ساختمان تهیه و ابلاغ گردید. در این ویرایش، علاوه بر پوسته خارجی، تاسیسات مکانیکی و روشنایی ساختمان نیز، هریک در فصلی جداگانه مطرح شدند، و توصیه‌هایی نیز برای طراحی ساختمان ارائه گردید. از طرف دیگر، در گروه‌بندی ساختمانها، علاوه بر کاربری، عوامل دیگری نظیر نیاز انرژی سالانه نیز مدنظر قرار گرفت. همچنین برای یکسان‌سازی داده‌های فنی در خصوص مصالح و فرآورده‌های ساختمانی مورد استفاده در پوسته خارجی ساختمان، ضرایب هدایت حرارت و مقاومت‌های حرارتی مورد نیاز در طراحی و محاسبات نیز به پیوست ارائه گردید. اکنون، در ویرایش حاضر مبحث نوزدهم، مسائل زیر مورد نظر قرار گرفته است:
– ساده سازی متن مبحث تا حد امکان
– گسترش حوزه شمول و ساده‌سازی راه‌حل‌های تجویزی
– ارائه راهنمایی‌های لازم جهت تسهیل و یکسان سازی روش محاسبات طراحی عایقکاری حرارتی پوسته ساختمان مطابق با ضوابط مبحث19
– تکمیل داده‌های حرارتی مربوط به مصالح و فرآورده‌های مورد استفاده در ساخت و ساز فعلی کشور، و همچنین فرآورده‌های نوینی نظیر شیشه‌های دوجداره با پوشش‌های خاص، پنجره‌های یو پی وی سی و آلومینیوم گرماشکن و … که جهت بهبود عملکرد حرارتی پوسته خارجی ساختمان قابل استفاده هستند
– افزودن پیوست جامعی در رابطه با سایه‌بان‌های مناسب برای شهرهای مختلف کشور
– افزودن اطلاعات فنی و مقادیر عددی مورد نیاز برای محاسبه انواع پل حرارتی در پوسته ساختمان
– تکمیل و ساده‌سازی فصل مربوط به تاسیسات مکانیکی و تاکید بر مواردی نظیر کاربرد سیستمهای کنترل و برنامه ریزی
– تکمیل و ساده‌سازی فصل مربوط به سیستم روشنایی و تاسیسات الکتریکی
امید است، با رفع ابهامات موجود در ویرایش قبلی، و ارائه اطلاعات تکمیلی مورد نیاز، زمینه اجرایی شدن این مبحث در ساخت و ساز کشور، خصوصاً در پروژه‌های دولتی، بیش از پیش فراهم گردد. بدیهی است ضوابط در نظر گرفته شده در این ویرایش، همچنان با مقررات وضع شده در کشورهای صنعتی فاصله دارد. امید است در آینده‌ای نه چندان دور، برای نیل هرچه بیشتر به استانداردهای مطرح جهانی در زمینه مصرف انرژی، گام های لازم برداشته شود که به نظر می‌رسد اهم اقدامات در این زمینه اشاعه فرهنگ پایداری، ساختمانهای سبز،سیستمهای هوشمند، کاربرد انرژی‌های تجدیدپذیر، سیستمهای نوین تهویه و تعمیم برچسب انرژی به تمامی فرآورده‌ها و تجهیزاتی است که در راستای بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
فهرست مطالب
فصل اول- کلیات
19-1-1 دامنه کاربرد
19-1-2 تعاریف
فصل دوم- مقررات کلی طراحی واجرا
19-2-1 مدارک مورد نیاز برای اخذ پروانه ساختمان
19-2-1-1 گواهی صلاحیت مهندس یا شرکت طراح
19-2-1-2 چک لیست انرژی
19-2-1-3 نقشه های ساختمان
19-2-1-4 مشخصات فیزیکی مصالح وسیستمهای عایق حرارت
19-2-1-5 مشخصات فنی سیستم های مکانیکی وروشنائی
19-2-2 عوامل ویژه اصلی و گروه بندی ساختمان ها
19-2-2-1 گونه بندی کاربری ساختمان
19-2-2-2 گونه بندی نیازسالانۀ انرژی محل استقرار ساختمان
19-2-2-3 گونه بندی سطح زیربنای مفید ساختمان
19-2-2-4 گونه بندی شهر محل استقرار ساختمان
19-2-2-5 گروه بندی ساختمانها از نظر میزان صرفه جوئی در مصرف انرژی
19-2-3 عوامل ویژۀ فرعی
19-2-3-1 گونه بندی از نظر شرایط بهره گیری از انرژی خورشیدی
19-2-3-2 گونه بندی نحوۀ استفاده از ساختمان های غیر مسکونی
19-2-4 روش های طراحی پوستۀ خارجی ساختمان
19-2-5 طراحی سیستم های مکانیکی
19-2-6 طراحی سیستم های روشنایی
فصل سوم- پوسته خارجی ساختمان
19-3-1 روش الف- روش کارکردی
19-3-1-1 محاسبه ضریب انتقال حرارت مرجع
19-3-1-2ضرایب انتقال حرارت مرجع برای عناصر ساختمانی پوسته خارجی
19-3-1-3 محاسبه ضریب انتقال حرارت طرح و کنترل مشخصات پوسته
19-3-2 روش ب – روش تجویزی
19-3-2-1 الزامات در راه حل های فنی روش تجویزی
19-3-2-2 اثر بهره گیری مناسب از نور خورشید
19-3-2-3 اثر بهره گیری از سایبان مناسب
19-3-2-4 نکاتی دربارۀ مجموعه راه حل های فنی روش تجویزی
19-3-2-5 مجموعه راه حل های فنی تجویزی ب-1 (با پنجرۀ برتر)
19-3-2-6 مجموعه راه حل های فنی تجویزی ب-2 (با پنجرۀ ساده)
19-3-3 اصول کلی و توصیه ها در زمینه طراحی ساختمان
19-3-3-1 جهت گیری ساختمان
19-3-3-2 حجم کلی وفرم ساختمان
19-3-3-3 جانمائی فضاهای داخلی
19-3-3-4 جدارهای نور گذر
19-3-3-5 سایبان ها
19-3-3-6 اینرسی حرارتی
19-3-3-7 تهویه طبیعی
فصل چهارم- تاسیسات مکانیکی
19-4-1 مقررات کلی
19-4-2 تأسیسات سرمایش و گرمایش
19-4-2-1 تأمین سرمایش و گرمایش
19-4-2-2 مدارهای توزیع
19-4-2-3 پایانه های سرمایش و گرمایش
19-4-3 سیستم های تهویه
19-4-3-1 تأمین هوای تازه
19-4-3-2 کیفیت درز بندی بازشوها
19-4-4 تأسیسات آب گرم مصرفی
19-4-4-1 ملاحظات کلی
19-4-4-2 عایق کاری حرارتی لوله و مخزن
فصل پنجم- سیستم روشنائی و انرژی الکتریکی
19-5-1 سیستم ها وتجهیزات روشنائی
19-5-2 سیستم های کنترل روشنائی
19-5-2-1 روشنائی فضاها
19-5-2-2 سیستم های کاهش میزان و یا مدت روشنائی
19-5-2-4 کنترل خاموش کردن روشنائی
19-5-3 شدت روشنائی فضاها
19-5-4 روشنائی محوطه و بیرون ساختمان
19-5-4-1 لامپ ها
19-5-4-2 کنترل روشنائی محوطه و خارج ساختمان
19-5-5 کنتور
19-5-6 موتورها
پیوست های مبحث نوزدهم:
پیوست 1 – روش تعیین گروه اینرسی حرارتی ساختمان
پ 1-1 تعیین جرم سطحی موثرجدار
پ-1-1-1 جدار در تماس با خارج
پ-1-1-2 جدار مجاور خاک
پ-1-1-3 جدار در تماس با ساختمان مجاور یا فضای کنترل نشده
پ-1-1-4 جدارهای داخل فضای کنترل شده ساختمان
پ-1-2 جرم سطحی موثر ساختمان در واحد سطح زیربنای مفید
پ-1-3 گروه بندی اینرسی حرارتی ساختمان یا بخشی از آن
پیوست 2 – روش محاسبه شاخص خورشیدی
پیوست 3 – گونه بندی نیازسالانه انرژی شهرهای ایران
پیوست 4 – گونه بندی کاربری ساختمانها
پیوست 5 – تعیین گروه ساختمان از نظر میزان صرفه جوئی در مصرف انرژی
پیوست 6 – مقادیر فیزیکی اصلی ، تعاریف ، علائم
پیوست 7 – ضرایب هدایت حرارت مصالح متداول
پیوست 8 – مقاومت حرارتی لایه های هوا وقطعات ساختمانی
پ 8-1 مقاومت حرارتی لایه هوای مجاور سطوح داخلی وخارجی
پ 8-2 مقاومت حرارتی لایه های هوای محبوس
پ8-3 مقاومت حرارتی برخی لایه های عناصر ساختمانی متداول
پ8-3-1 آجر پلاک (نما)
پ8-3-2 آجر توپر (دیوار)
پ8-3-3 آجر سوراخ دار (دیوار)
پ8-3-4 بلوک سفالی (دیوار)
پ8-3-5 بلوک سیمانی (دیوار)
پ8-3-6 تیرچه و بلوک سفالی (سقف)
پ8-3-7 تیرچه و بلوک سیمانی (سقف)
پ8-3-8 تیرچه و بلوک پلی استایرن منبسط (سقف)
پیوست 9 – ضرایب انتقال حرارت جدارهای نورگذر و بازشوها
پ-9-1 ضرایب انتقال حرارت شیشه ها
پ-9-1-1 شیشه های ساده
پ-9-1-2 شیشه های دو جدارۀ عمودی
پ-9-1-3 شیشه های دو جدارۀ افقی(سقفی)
پ-9-2 ضرایب انتقال حرارت جدارهای نورگذر
پ-9-2-1 جدارهای نورگذر دارای شیشۀ تک جدارۀ ساده
پ-9-2-2 جدارهای نورگذر دارای انواع شیشۀ دوجداره
پ-9-3 مثال های ضرایب انتقال حرارت جدارهای نورگذر
پ-9-4 ضرایب انتقال حرارت درها
پیوست 10 – سایه بان ها
پیوست 11- روش های محاسبۀ پل های حرارتی
پ-11-1 گونه های مختلف پل های حرارتی
پ-11-2 روند محاسبات عددی
پ-11-3 ضرایب انتقال حرارت پل های حرارتی متداول
پ-11-3-1 کف های زیرین مجاور خاک
پ-11-3-2 دیوار های مجاور خاک
پ-11-3-3 اتصالات متداول کف های مجاور خارج یا فضای کنترل نشده
پ-11-3-4 اتصالات متداول سقف های میانی
پ-11-3-5 اتصالات متداول بام ها و دیوار
پ-11-3-6 اتصال دیوارهای داخلی و خارجی
پ-11-3-5 اتصالات بین بازشوها و جدارهای غیرنورگذر
مقدمه ویرایش دوم
گذشت بیش از 12 سال از انتشار نخستین ویرایش مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان در سال 1384 و ایجاد تغییرات زیاد در صنعت ساختمان کشور طی این سالیان، از جمله گسترش حجم ساختمانها و افزایش ساخت و سازهای بلندمرتبه بویژه در کلانشهرها و همچنین 
با توجه به تأکید صورت گرفته در ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، نیاز به تجدیدنظر در مبحث تابلوها و اعلانات که بطور محسوس با ایمنی سازندگان و مجریان و بهره‌برداران ساختمانها در ارتباط است، را دوچندان کرده بود.
در ویرایش پیش رو از مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان، علاوه بر الزامات پایه‌ای چون رنگ و شکل علائم ایمنی بازدارنده، هشداردهنده، الزام کننده و آگاه کننده نسبت به شرایط ایمن و علائم صوتی و نوری و با حرکات دست، که در ویرایش نخست نیز آورده شده بود، بر علائم ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی، تابلوهای ایمنی در کلیه ساختمانها برای هدایت متصرفان به دسترس‌های خروج و راههای امدادرسانی و علائم مربوط به فضاها و کارگاه‌های تأسیساتی ساختمان و کارگاه‌های صنعتی و خدماتی (به عنوان یکی از تصرف‌های شایع ساختمانی در شهرها) و علائمی که لازم است در مخازن و لوله‌ها و حمل مواد بویژه در تصرف‌های درمانی بکار گرفته شوند نیز پرداخته شده است.
بدین لحاظ این علائم دامنه گسترده‌تری یافته و قادر هستند تا دسترسی به ایمنی در ساختمانهای بزرگتر و با تأسیسات پیچیده‌تر امروز را تسهیل نمایند. این رویکرد باعث شده که علائم و تابلوهای ایمنی بعنوان ابزاری تأثیرگذار در تأمین ایمنی در ساختمانها و کارگاه‌ها مورد بهره برداری قرارگیرند.
تلاش جهت استفاده از علائم شناخته شده بین المللی و آشنا بودن آنها برای افراد مختلف و بومی سازی استفاده از این علائم با شرایط ساخت و ساز در کشور، ملاحظه دیگری است که در ویرایش جدید تداوم یافته و علاوه بر ساکنین محلی، قابلیت استفاده بیشتر برای مهمانان و افراد ناآشنا و حتی اتباع دیگر کشورها از ساختمانها و محوطه‌های مجتمع‌های ساختمانی را فراهم می‌سازد.
امید است که مقررات این مبحث نقش و جایگاه صحیحی در ارتقای ایمنی شهروندان و صنعت ساختمان و بهبود شرایط محیطی بیابد.
فهرست مطالب
20-1-کلیات
20-1-1- اهداف
20-1-2- دامنه شمول
20-2- تعاریف و نحوه کاربرد
20-3- ضوابط کلی
20-3-1- تابلوهای الزامی برای نصب در تصرف‌های مختلف ساختمانها
20-3-2- محدوده نصب علائم تصویری و تابلوها
20-3-3- محدودیتهای مکان نصب علائم تصویری و تابلوها
20-3-4- الزامات ساخت و نصب علائم تصویری و تابلوها
20-3-5- الزامات ایستائى و سازه علائم تصویری و تابلوها
20-3-6- الزامات نوع و مقاومت مصالح تابلوها
20-3-7- الزامات الکتریکى تابلوها
20-3-8- نگهدارى و تعمیر تابلوها
20-3-9- ضوابط کلی استفاده از علائم ایمنی تصویری و تابلوها
20-3-10- ضوابط کلی استفاده از علائم ایمنی در برابر حریق
20-3-11- ضوابط کلی استفاده از علائم نوری
20-3-12- ضوابط کلی استفاده از علائم صوتی:
20-3-13- ضوابط کلی استفاده از علائم ایمنی کلامی:
20-3-14- ضوابط کلی استفاده از علائم ایمنی با حرکات دست
20-4- ضوابط علائم تصویری و نوری راه خروج
20-4-1- ضوابط علائم خروج اضطراری
20-4-2- موارد استثناء در نصب علائم خروج اضطراری
20-4-3- نصب علائم خروج در ارتفاع نزدیک تراز کف درفضاهای گروه تصرف م-1
20-4-4-نورپردازی علائم خروج
20-4-5- علائم نورانی مسیر خروج
20-5- تابلوی راهنمای واکنش اضطراری و نقشه های راهنمای تخلیه خروج
20-5-1- تابلوی راهنمای واکنش اضطراری
20-5-2- مندرجات تابلوی راهنمای واکنش اضطراری
20-5-3- محل نصب تابلوی راهنمای واکنش اضطراری و تابلوهای تخلیه اضطراری
20-5-4- شرایط نصب تابلوهای راهنمای واکنش اضطراری و تخلیه اضطراری ساختمان
20-5-5- نشانه تصویری در تابلوی راهنمای واکنش اضطراری
20-6- تابلوها و علائم ایمنی الزامی در کارگاه‌ها
20-6-1- ضوابط کلی علائم ایمنی الزامی در کارگاه‌ها
20-6-2- ضوابط کلی تابلوهای ایمنی مربوط به کارگاه‌های موقت کوتاه مدت ساختمانی و راهسازی
20-6-3- تابلوهای ایمنی دائمی ساختمان کارگاه‌های صنعتی و موتورخانه‌ها و تأسیسات ساختمانها
20-6-4- ضوابط نصب علائم و برچسب‌های ایمنی بر روی مخازن و لوله‌های حمل سیالات خطرناک در ساختمان کارگاه‌ها و موتورخانه تأسیسات ساختمان
20-7- تابلوها و علائم در معابر و محوطه‌های بیرون مجتمع‌های ساختمانی
20-7-1- ضوابط کلی تابلوهای واقع در معابر و محوطه‌های ساختمانی
20-7-2- تابلوهائی که نیاز به مجوز ندارند، تابلوهای نیازمند مجوز و تابلوهای غیرمجاز
20-7-3- تابلوهاى غیر مجاز
20-7-4- انواع پلاک‌ها و تابلوهاى مجاز
20-7-5- سطح مجاز تابلوهای واقع در معابر و محوطه‌های بیرونی:
20-7-6- محدوده نصب انواع تابلوهای واقع در معابر و محوطه‌های بیرونی
20-7-7- مطالب تابلوهای واقع در معابر و محوطه‌های بیرونی
20-7-8- رنگ و نور پردازى تابلوهای واقع در معابر و محوطه‌های بیرونی
20-7-9- تابلوهای واقع در معابر و محوطه‌های بیرونی ناهماهنگ
فهرست استانداردهای قابل استفاده
مقدمه
انجام مطالعات پدافند غیرعامل به منظور شناخت تهدیدات و تدوین تهدید مبنا، بررسی آسیب‌پذیری‌های زیرساختها، اماکن و 
تأسیسات و ارائه راهکارهایی به منظور مصون سازی و پایداری می‌باشد. تهدیدات از تنوع و پیچید‌گی زیادی برخوردار هستند و مهندسین با تخصص‌های مختلف برای انجام طراحی ساختمان و تأسیسات، باید قابلیت‌های لازم را با آموزش و بهره‌گیری از اسناد بالادستی پدافند غیرعامل در خود ایجاد نمایند. اجرای الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل، موجب کاهش آسیب‌پذیری نیروی انسانی، ساختمانها، تأسیسات و تجهیزات حیاتی، حساس و مهم کشور در مقابل تهدیدات غیرطبیعی ایجادشده توسط دشمن، می‌گردد. این امر، باعث تداوم اداره کشور و فعالیت‌های ضروری و کاهش آسیب‌پذیری زیرساختها، اماکن، تأسیسات و تجهیزات مهم کشور در زمان وقوع تهدید می‌گردد.این مبحث اختصاص به ضوابط پدافند غیرعامل در ساختمانها دارد و طراحان، مجریان و ناظرین اجرای پروژه‌های ساختمانی، موظف به رعایت الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل مطابق با ضوابط مندرج در این مبحث می‌باشند.
این مبحث مشتمل بر هفت فصل به شرح زیر می‌باشد:
• فصل اول شامل کلیات، دامنه کاربرد مبحث، تعریف مفاهیم بنیادی در خصوص پدافند غیرعامل و کارکرد آن در مقررات ملی ساختمان می‌باشد. در این فصل ساختمانها برمبنای نوع کاربری، تعداد ساکنین، زیربنا، تعداد طبقات و ارزش سرمایه‌های داخل آن به پنج گروه تقسیم شده‌اند و سطوح مختلف بار انفجار و حداقل سطوح عملکرد سازهای اجزای ساختمانها برای گروههای مختلف ساختمانی ارائه شده است.
• فصل دوم به بررسی ملاحظات پدافند غیرعامل در طراحی معماری و محوطه ساختمانها و مجموعه‌های زیستی می‌پردازد.
• در فصل سوم به انواع انفجار، امواج ناشی از آن و مشخصه‌های این امواج و فشار ناشی از انفجار بر سازه پرداخته شده است.
• در فصل چهارم مشخصات مکانیکی مصالح در برابر بار انفجار و سامانه‌های سازهای مقاوم در برابر انفجار معرفی شده اند.
• فصل پنجم شامل روشهای تحلیل و طراحی سازهها در برابر بارهای ناشی از انفجار می‌باشد. روشهای تحلیل دینامیکی غیر خطی و استاتیکی معادل جهت تحلیل اعضای سازه معرفی شده و معیارهای پذیرش اعضا با توجه به سطوح عملکرد ارائه شده است.
• در فصل ششم انهدام پیشرونده و روشهای طراحی سازه در برابر آن به عنوان جایگزینی برای طرح در مقابل انفجار، بررسی شده است.
• در فصل هفتم نیز ملاحظات تأسیسات مکانیکی و برقی در حوزه پدافند غیرعامل آورده شده‌اند.
موارد شمول فصل‌های فوق برای گروههای ساختمانی، مطابق جدول 21-1-2 این مبحث می‌باشد. با توجه به جدید بودن مبحث و لزوم ارزیابی بازخورد آن در جامعه مهندسی، پس از اتمام دوره آزمایشی موارد شمول آن مورد ارزیابی و تجدیدنظر قرار خواهد گرفت.
از آنجا که ضوابط کمی این مبحث برای اولین بار تدوین و ارائه گردیده است، بیتردید دارای نواقص و کاستیهایی است و از مهندسان و محققان محترم تقاضا می‌شود تا نظرات ارزنده و سازنده خویش را جهت بررسی و اعمال در ویرایش بعدی در اختیار این کمیته قرار دهند.
فهرست مطالب
فصل اول
21-1 کلیات
21-1-1 مفاهیم
21-1-1-1 تعریف پدافند غیرعامل
21-1-1-2 مفهوم پدافند غیرعامل
21-1-2 تهدیدات
21-1-3 هدف
21-1-4 دامنه کاربرد
21-1-5 کارکرد پدافند غیرعامل در مقررات ملّی ساختمان
21-1-5-1 شهرسازی
21-1-5-2 معماری
21-1-5-3 سازه
21-1-5-4 تاسیسات
21-1-6 گروه‌بندی ساختمانها
21-1-7 بارهای ناشی از انفجار
21-1-8 تعاریف
فصل دوم
21-2 ملاحظات معماری
21-2-1 کلیات
21-2-1-1 رابطه معماری و پدافند غیرعامل
21-2-2 ملاحظات طراحی محوطه
21-2-2-1 جانمایی ساختمان
21-2-2-2 فضاهای باز
21-2-2-3 ورودیها
21-2-2-4 مسیرهای دسترسی
21-2-2-5 جانپناهها و دیوارهای محافظ
21-2-2-6 طراحی پله و شیبراه در محوطه
21-2-2-7 مصالح سطوح کف معابر
21-2-3 طراحی معماری
21-2-3-1 طراحی حجم ساختمان
21-2-3-2 عناصر الحاقی
21-2-3-3 جداره خارجی ساختمان
21-2-3-4 رابطه فضای امن با سایر فضاها
21-2-3-5 مسیرهای حرکت
21-2-3-6 طراحی نمای جداره خارجی ساختمان
21-2-3-7 طراحی قاب و مهاربندی پنجره
21-2-3-8 سایر بازشوها
21-2-3-9 تیغه بندی و عناصر غیرسازه‌ای
21-2-3-10 آسانسور و پلکان
21-2-4 فضاهای امن
21-2-4-1 تعریف فضای امن
21-2-4-2 جانمایی فضای امن
21-2-4-3 مصالح و اعضای داخلی
21-2-4-4 الزامات طراحی فضای امن
21-2-5 پناهگاه
21-2-5-1 درجه اهمیت پناهگاه
21-2-5-2 انواع پناهگاه
21-2-5-2-1 گروه بندی پناهگاهها از نظر درجه اهمیت
21-2-5-2-2 گروه بندی پناهگاهها از نظر نوع عملکرد
21-2-5-2-3 گروه بندی پناهگاهها از نظر مدت زمان اقامت
21-2-5-3 پناهگاه‌های اختصاصی و عمومی
21-2-5-4 جانمایی پناهگاه
21-2-5-5 ظرفیت پناهگاه
21-2-5-6 مشخصات پناهگاه
21-2-5-7 فضای داخلی پناهگاه
21-2-5-8 محفظه هوابند
21-2-5-9 ورودی پناهگاه
21-2-5-10 راههای فرار و خروجیهای اضطراری
21-2-5-11 روانبخشی پناهگاهها
فصل سوم
21-3 مشخصه‌های مکانیکی و دینامیکی مصالح
21-3-1 کلیات
21-3-2 مصالح مناسب برای سازههای انفجاری
21-3-2-1 بتن مسلح
21-3-2-2 مصالح بنایی مسلح
21-3-2-3 مصالح سنگدانه‌ای
21-3-2-4 مصالح نما
21-3-2-5 فولاد ساختمانی
21-3-3 ویژگی‌های دینامیکی مواد
21-3-3-1 ضریب افزایش مقاومت (SIF)
21-3-3-2 ضریب افزایش دینامیکی (DIF)
21-3-3-3 تنش تسلیم طراحی در سازههای مقاوم در برابر انفجار
فصل چهارم
21-4 سیستمهای سازهای مقاوم در برابر انفجار
21-4-1 کلیات
21-4-2 سیستمهای رایج برای ساختمان
21-4-2-1 دیوار بنایی مسلح
21-4-2-2 دیوار بتنی پیش‌ساخته
21-4-2-3 دیوار بتنی درجا
21-4-2-4 قاب قوسی و شیبدار (با سقف سبک)
21-4-3 سیستمهای رایج برای سازه پناهگاهی
21-4-3-1 سازه پناهگاهی مدفون و نیمه مدفون درجا
21-4-3-2 سازههای پناهگاهی مدفون و نیمه مدفون پیش ساخته
فصل پنجم
21-5 تاسیسات برقی و مکانیکی
21-5-1 الزامات قانونی
21-5-1-1 دامنه کاربرد
21-5-1-2 ساختمانهای موجود
21-5-2 مقررات کلی
21-5-3 تاسیسات برقی
21-5-3-1 سیستم الکتریکی
21-5-3-2 سیستم ارتباطی و مخابراتی
21-5-3-3 سامانه برق اضطراری
21-5-3-4 مبدل‌های برق
21-5-4 تاسیسات مکانیکی
21-5-4-1 کلیات
21-5-4-2 تاسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع
21-5-4-3 تاسیسات بهداشتی
21-5-4-3-1 سیستم آبرسانی
21-5-4-3-2 تاسیسات فاضلاب
21-5-4-4 لوله‌کشی گاز طبیعی ساختمان
21-5-4-5 تاسیسات اطفاء حریق
21-5-5 آسانسور و پله برقی
21-5-5-1 آسانسورهای اضطراری
21-5-6 تاسیسات پناهگاه
21-5-6-1 کلیات
21-5-6-2 تاسیسات برقی
21-5-6-3 تاسیسات تهویه و تعویض هوا
21-5-6-4 تاسیسات بهداشتی
مقدمه
ساختمان یک سرمایه ملی است و عدم کنترل‌های لازم پس از ساخت آن، خسارت‌های جبران ناپذیری بر اقتصاد هر ک
شور برجای می‌گذارد. اجزای ساختمان شامل بخش‌های مختلف معماری، سازه، تاسیسات برقی و تأسیسات مکانیکی در طول عمر مفید خود، بر اثر عوامل ناشی از شرایط جوی و خطرات طبیعی مانند زلزله، سیل و طوفان، قصور در نگهداری، بهره‌برداری نامناسب، عدم کنترل و بازرسی‌های ادواری از شرایط بهره‌برداری تاسیسات برقی و مکانیکی و پایداری قطعات نما و سایر اجزای الحاقی ساختمان، عدم کنترل شرایط پی، خاک زیر شالوده و دیوارهای بناهایی که در مجاورت ساختمانهای در حال ساخت یا تجدد بنا هستند، ممکن است دچار فرسودگی زودرس و از دست دادن عملکرد صحیح خود ازنظر ایمنی و بهداشت شوند. از این رو برای نگهداری از ساختمان و اجزای آن نیاز به تدوین و ترویج ضوابط و مقرراتی است تا بر اساس آن، اشخاص ذیصلاحی که در این مبحث تعیین شده‌اند، بتوانند عملکرد صحیح ساختمان را در طول عمر مفید آن کنترل نموده و در صورت نیاز اقدام به تعمیر یا تقویت اجزای آسیب دیده نمایند. این مجموعه ویرایش اول مبحث بیست و دوم مقررات ملی ساختمان با عنوان “مراقبت و نگهداری از ساختمانها” است و هدف آن ارائه حداقل ضوابط ومقرراتی است که با رعایت آنها شرایط ایمنی، قابلیت بهره‌برداری مناسب، بهداشت، آسایش ساکنین، بهره‌دهی مناسب و پایانی ساختمانهای موضوع این مبحث فراهم می‌شود. امید است این مجموعه برای مهندسان کشور مفید واقع شده و کمیته تخصصی مبحث بیست ودوم مقررات ملی ساختمان را کماکان از راهنمایی‌ها و اظهار نظرهای خود بهره‌مند سازند.
فهرست مطالب
22-1 کلیات
22-1-1 هدف
22-1-2 حدود و دامنه کاربرد
22-1-3 تعاریف
22-1-4 انتخاب بازرس
22-2 نظامات اداری
22-2-1 کلیات
22-2-2 اجرای مقررات
22-2-3 نگهداری
22-2-4 ضوابط موجود
22-2-5 کیفیت اجرا
22-2-6 وظایف مسئول نگهداری ساختمان
22-2-7 هماهنگیهای بازرسی
22-2-8 استعلام
22-2-9 مصالح، روشها و تجهیزات جایگزین
22-2-10 آزمایشهای لازم
22-2-11 استفاده از مصالح و تجهیزات کار کرده
22-2-12 تخلف
22-2-13 ساختمانها و تجهیزات غیرایمن
22-2-14 تغییر کاربری
22-3 معماری و سازه
22-3-1 کلیات
22-3-2 مسئولیت
22-3-3 اجزای سازهای
22-3-4 قسمتهای خارجی ملک
22-3-5 حصارکشی
22-3-6 قسمتهای داخلی ملک
22-3-7 حفاظت در برابر خوردگی
22-3-8 دوره تناوب بازرسی
22-4 نور، تهویه و شرایط سکونت
22-4-1 کلیات
22-4-2 مسئولیت
22-4-3 تجهیزات
22-4-4 نور
22-4-5 تهویه
22-4-6 الزامات سکونت
22-5 تأسیسات مکانیکی
22-5-1 کلیات
22-5-2 تأسیسات هوارسانی، تعویض و تخلیه هوا
22-5-3 موتورخانه و معاینه فنی آن
22-5-4 دستگاههای گرم کننده و خنک کننده ویژه
22-5-5 دودکشها
22-5-6 ذخیرهسازی و لوله کشی سوخت مایع
22-5-7 لوله کشی
22-5-8 تأسیسات تبرید
22-5-9 سایر تأسیسات و تجهیزات
22-5-10 دوره تناوب بازرسی
22-6 تأسیسات بهداشتی
22-6-1 کلیات
22-6-2 تأسیسات توزیع آب مصرفی در ساختمان
22-6-3 شبکه فاضلاب بهداشتی
22-6-4 لوازم بهداشتی
22-6-5 لوله کشی آب باران
22-6-6 بست‌ها و تکیهگاهها
22-6-7 دوره تناوب بازرسی
22-7 تأسیسات برقی
22-7-1 کلیات
22-7-2 علل کاهش ایمنی
22-7-3 مدارک زمان اجرا
22-7-4 مطابقت با استانداردها
22-7-5 ضوابط نصب
22-7-6 عملیات بازرسی
22-7-7 بازدید عینی از تأسیسات برقی
22-7-8 انجام آزمونها
22-7-9 گزارش بازرسی
22-7-10 نشانه‌گذاری و نصب اعلامیه‌های هشداردهنده
22-7-11 دوره تناوب بازرسی
22-7-12 تجهیزات الکتریکی با کاربرد عمومی
22-8 تأسیسات گازرسانی ساختمانها
22-8-1 کلیات
22-8-2 بازدید توسط مسئول نگهداری ساختمان
22-8-3 بازرسی توسط بازرس
22-8-4 دوره تناوب بازرسی
22-8-5 تعمیرات و تغییرات شبکه لوله کشی گاز
22-8-6 ایمنی دوره بهره برداری
22-8-7 تخریب و نوسازی ساختمان
22-8-8 صدمات وارده به شبکه لوله کشی گاز ساختمان
22-8-9 بازسازی اجزای تخریب یا تضعیف شده ساختمان
22-8-10 نشت گاز
22-8-11 قطع جریان گاز
22-9 حفاظت در برابر حریق
22-9-1 کلیات
22-9-2 الزامات عمومی
22-9-3 بازدید توسط مسئول نگهداری ساختمان
22-9-4 دوره تناوب بازرسی
22-10آسانسورها و پلکان برقی
22-10-1 کلیات
22-10-2 الزامات عمومی
22-10-3 بازرسی و نگهداری توسط مسئول نگهداری ساختمان
22-10-4 بازرسی توسط بازرس
22-10-5 تغییرات سیستم و تجهیزات کنترلی خاص
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.